Elektrik Kumanda Dersleri 1 |
Elektrikport Akademi

Motorları kontrol etmek için kullanılan kumanda devreleri ve kumanda panoları, istenilen şekilde yol verebilmek ve olabilecek arızaların tespiti için büyük önem taşır. Bu dersimizde ülke normlarına göre kumanda devre sembollerini, devre şeması çizebilmeyi, kumanda projelerini okumayı ve kumanda devrelerinin genel çalışma prensiplerini ele alacağız.

A- A+

02.07.2013 tarihli yazı 134050 kez okunmuştur.

Elektrik Kumanda Motor Kontrolü Devre Sembol Kontaktör Röle Kontak Asenkron Motor Yol Verme

Kumanda Devre Sembolleri

Elektrik kumanda devre şemalarında kullanılan elemanların şekilleri yerine uluslararası normlara göre belirlenmiş semboller kullanılır. Bu normlardan ülkemizde en yaygın olanları; TSE, Alman Normu, Amerikan Normu ve Rus Normu'dur. Ülkemizde sıkça rastlanan bu norm çeşitliliğinden dolayı, kumanda devre projelerini okuyabilmek için bu normlara ait sembollere hakim olmak gerekir. Aşağıda ki tabloda, normlara göre kumanda devrelerinde kullanılan elemanlara denk gelen semboller bulunmaktadır.

Kumanda Devre Şeması Çizimi

Kumanda devreleri projelendirme aşamasında 2 kısım halinde yapılandırılır. Bunlar "güç devresi" ve "kumanda devresi"dir. Örneğin bir motorun kumanda panosu imal edilecekse imalat aşamasından önce hem güç devresi hem de kumanda devresi çizilir. Yani tek başına güç devresi veya tek başına kumanda devresi bir anlam ifade etmez.

1. Kumanda Devresinin Çizimi:

Kumanda devrelerinde kontaktörler (kumanda için kullanılan kısmı), röleler, motor koruma (piyasada termik), sinyal lambaları (pano kapağı üzerinde) gibi elemanlar bulunur. Güç devrelerinin aksine kumanda elemanları fazla akım çekmeyeceği için kumanda devresi oluşturulurken genellikle düşük akıma dayanabilen elemanlar ile devre kurulur.

Devre kurulurken dikkat edilmesi gereken noktalardan biri de enerjinin kumanda devresine giriş yeridir. Enerjinin uygulandığı yerden yani akımın kumandaya giriş yerinden başlanarak devre çizimine başlanır. Devre elemanlarının genel sıralamasını ve devre şemasını şu şekilde inceleyebiliriz:

► Enerji girişi (Faz)

► Sigorta

► Koruma Elemanının Kapalı Kontağı

► Stop Butonu

► Start Butonu

► Kontaktör Bobini ve

► Nötr Hattı

Bu sıralama ile kumanda devresinin ilk aşaması çizilir. Daha sonra istenilen devreye göre kumanda devresinin ikinci kademesine geçilir (Direkt yol verme, ileri geri yol verme, yıldız üçgen yol verme... gİbi).

Şekil 1: Kumanda şemasının ilk kademesi

Şekil 2: İkinci kademesi çizilmiş kumanda şeması (Yıldız-Üçgen)

2. Güç Devre Şeması Çizimi:

Güç devresi, fazlardan motora veya yüke giden akımın taşındığı devredir. Bundan dolayı seçilecek devre elemanları yüksek akıma dayanabilecek şekilde seçilmelidir. Fazlardan alınan enerji sigorta, kontaktörün güç kontakları, aşırı akım rölesi ve motor sıralamasıyla iletilir.

Şekil 3: Güç devre şeması

Kumanda Devresinin Genel Çalışma Prensibi

Kumanda devrelerinin motorlara yıldız üçgen yol verme, ileri geri, direk yol verme gibi şekilleri olup hem kontrol hem de enerji kazancı için tasarlanırlar.

Devre şemaları devre elemanlarının devre çalışmazken bulundukları konumlarını gösterir. Yani devre şemasında bulunan stop kontağı normalde kapalıdır (NC), start kontağı ise normalde açıktır (NO). Enerji ilk önce fazdan sigortaya ve sigortadan geçip koruma elemanının (aşırı akım rölesi-termik-motor koruma) kapalı kontağına gelir. Kapalı kontaktan stop butonuna oradan da start butonuna enerji iletilmiş olur. Fakat start kontağı ve start kontağına paralel bağlı olan kontak (mühürleme kontağı) normalde açık (NO) olduğu için enerji şekil 4 deki devreyi tamamlayamaz. Devre tamamlanmamış olduğu için (kontaktöre enerji gelmedi için) motorlara yol verilmez.

Şekil 4 : Mühürleme kontağı

Start butonuna basıldığında enerji buton üzerinden kontaktöre ulaşır ve kontaktör bobininin enerjilenmesiyle kapalı kontaklar açılır açık kontaklar kapanır. Kumanda devresinin 2. kısmında motora hangi şekilde yol verilmişse motor o şekilde çalışmaya başlar. Buradaki önemli nokta start butonuna paralel bağlanan C kontağıdır. Mühürleme kontağı denen bu kontak enerji iletiminin devamı için start butonuna sürekli basılı tutmayı ortadan kaldırır.

Start verildiğinde kontaktör enerjilenmiş ve NO olan C kontağını mühürlemiştir. Bu sayede bir kere start verilerek stop anına kadar motora yol verilmesi sağlanır. Yani bobinin sürekli enerjili kalmasını sağlar. Motorun durdurulması istendiğinde NC olan stop butonuna basıldığında devreden start butonundan geçen ve bobine enerji iletimi sağlanan devrede enerji kesilmiş olur. Kontaktöre enerji iletilmeyeceğinden kontaktör bobini manyetik özelliğini kaybeder ve kapalı olan kontakları açarak Normaldeki durumlarına getirir. Böylece motoru kumanda etmiş oluruz.

Kaynak:
►Megep

►ELSAT Staj Notları