Zayıflatıcılar ile sabit bir miktarda, değişken veya ayarlı olarak çıkış gücünde azaltma sağlanmaktadır. Çoğunlukla güçlü bir sinyali zayıflatmada radyo, iletişim ve iletim hatlarında kullanılmaktadır. Sadece dirençler kullanılarak yapılan pasif zayıflatıcılar, çeşitli elektronik devrelerde mevcuttur. Osilatör ve amplifikatörlerin giriş-çıkış değerlerinde olumsuz etkileri azaltmak, RF iletim hatlarında ve farklı devre çıkışlarında izolasyon sağlaması içinde kullanılmaktadır.
 

Şekil 1: Zayıflatıcı bağlantı şekli

Basit zayıflatıcılar sabit bir değerde çıkış verirler. 0 dB’den 100 dB’ye kadar zayıflatma aralıkları vardır. Değişken ve ayarlı zayıflatıcılarda basit olarak potansiyometre ile çıkışları ayarlanmaktadır. Aktif devre elemanlarından oluşan türleri de mevcuttur.

Tipik bir zayıflatıcı, dirençler ile kurulmuş bir gerilim bölücü devresidir. Belirli bir oranda giriş-çıkış değeri elde edilir.
 

Şekil 2: Basit Zayıflatıcı
 

 

Gerilim düşürme işlemi desibel zayıflatma ile yapılmaktadır. Çıkış gerilim değerinin giriş gerilim değerime oranı desibeli verir. Desibel sonuçları logaritmik olarak elde edilir. Logaritma alındığında değerler (-) işaretli çıkmaktadır. 0 dB referans noktası olarak kullanılırsa işlemler daha pratik olur. -6 dB zayıflatma değeri, 0 dB’lik giriş frekansı altında 6 dB olmaktadır.
 

 

Tablo 1: Örnek Desibel Değerleri

Örnek vermek gerekirse;

Pasif zayıflatıcı devresinde, -32 dB ve 50 mV çıkış değeri istenmektedir. Giriş gerilimi ne olmalıdır? 




 “ K “ faktör bilinen değer zayıflatıcılarda direnç elemanlarının hesaplanmasında kullanılmaktadır. “K” değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
 

 

Tablo 2: K Faktör Tablosu

 

İstenilen zayıflatma derecesi için tek bir devre yetersiz kalabilmektedir. Bunun için birden fazla devre bağlanarak istenilen değer elde edilebilir. Buton veya anahtar kullanılarak yapılan devrede 1dB ile 100 dB arasında istenilen değer elde edilir. Kolay bir tasarım olmasının yanında devrede bypass görevi de görürler. Şekilde görüldüğü gibi birbirinden bağımsız farklı değerde 4 direnç ağı birbirine bağlanıştır. -1dB, -2dB, -4 dB, -8 dB şeklinde bağlanan zayıflatıcılar anahtar konumlarına göre 0 dB’den -15 dB’ye çıkış değeri elde edilir. Örneğin -7 dB elde etmek için SW1, SW2 ve SW3 anahtarları kapalı konuma getirilmelidir. 
 

Şekil 3: Anahtarlamalı Zayıflatma


► İlginizi Çekebilir: Sinyal İşleme Nedir?
 

Dirençlerle yapılan pasif zayıflatıcılar simetrik veya asimetrik formda ve dengeli veya dengesiz tip olarak ayrılmaktadır. Pek çok bağlantı şekli olan zayıflatıcıların L tipi, T tipi, Köprü-T tipi ve Pi tipi olarak gruplandırılmıştır.


► L tipi zayıflatıcı

L tipi zayıflatıcı en basit haliyle iki direnç kullanılarak yapılan en çok kullanılan gerilim bölücü devresidir. Asimetrik yapıda olan L tipi zayıflatıcı, simetrik yapıldığı zaman U tipi olarak adlandırılmaktadır.
 

► T tipi zayıflatıcı

Simetrik yapılı T tipi zayıflatıcılar, eşit olmayan empedanslar arasında uyumu sağlamak için kullanılmaktadır. Zayıflamanın yüksek olduğu zaman, paralel kol empedansı küçük olur. Dengeli yapıda olan eşdeğer devresine H tipi zayıflatıcı denilmektedir.
 

► Köprü-T tipi

T tipi zayıflatıcının bir türü olan Köprü-T tipi zayıflatıcı, ek direnç eklenerek arada köprü oluşturularak yapılır. Değişken ve anahtarlamalı olarak kullanılmaktadır. Dengeli yapılı olanı da mevcuttur.
 

► Pi tipi

Pi tipi zayıflatıcı “π” işaretine benzediği için bu almıştır. En yaygın kullanılan simetrik zayıflatıcıdır. Eşit olmayan empedanslar arasındaki empedans uyumunu sağlamak için kullanılmaktadır. Dengeli olan yapısı O tipi zayıflatıcı olarak adlandırılmaktadır.

Zayıflatıcıları özetlersek;

► Zayıflatıcılar, sinyal şekli bozulmadan genlik ve gücünün azaltılması için kullanılan elektronik devrelerdir.
► Kaynak ile yük arasına konularak zayıflatma yapılır.
► Sabit, değişken ve ayarlı şekilde tasarlanır.
► Simetrik, asimetrik ve dengeli, dengesiz yapıları vardır.
► Zayıflatıcıların kazancı 1 ya da 1’den daha azdır.

Kaynak:

►www.electronics-tutorials.ws