Enversör Kontaktörler Nedir? Yıldız Üçgen Yol Verme İşlemi Nasıl Yapılır?

Kontaktörler, elektromanyetik anahtarlama yaparak kullanıcıya devreleri uzaktan kontrol etme olanağı sunar. Alçak gerilim kontaktörleri, TS EN 60947-4-1’de belirtildiği gibi çeşitli kullanma kategorilerinde motorların, aydınlatma sistemlerinin, kompanzasyon sistemlerinin ve çeşitli endüktif yüklerin anahtarlanmasında ve kumandasında güvenle kullanılabilir. Bu yazımızda Sigma Elektrik'in katkılarıyla kontaktörlerin yapısını, kullanma kategorilerine göre kontaktör seçimini ve bağlantı şemalarını inceledikten sonra Enversör kontaktörlerin yapısını teknik özelliklerini ve yıldız-üçgen bağlantı durumunu inceledik.

A- A+

14.11.2022 tarihli yazı 8807 kez okunmuştur.

Sigma Elektrik Kontaktör Enversör Kontaktör Motor Yıldız Üçgen Yol Verme

Kontaktör, bobinine enerji verilmesiyle açık kontakları kapatan, kapalı kontakları açan, uzaktan kontrol edilmeye imkan veren elektromanyetik anahtarlardır. Rölelerin aksine, yüksek akım çeken devrelerde kullanılır. Kontaktör elektrik motorlarında, kompanzasyonda kondansatörlerin devreye alınıp çıkarılmasında, ısıtma sistemlerinin ayarlanmasında sıklıkla kullanılır.

Genellikle motorlarda devir yönü değişiminde fazların yer değiştirilmesi gerekmektedir. Bu bazen pako şalterler vasıtasıyla yapılabildiği gibi kontaktörler aracılığıyla da yapılabilmektedir. Manuel ya da otomatik olarak bu işlemi gerçekleştiren sistemlere enversör (Değiştirici) denilmektedir. Enversör kontaktörleri devir yönünün değiştirilmesinin istendiği motorların kumandası için kullanılır. Enversör kontaktörler arasında aynı anda devreye girmeyi engelleyen mekanik kilitleme blogu mevcuttur.

Enversör kontaktör setinin yapısı

Enversör Kontaktör Temel Özellikleri

► 3-4 kutuplu
► Mekanik kilitlemeli
► 800 A'e kadar
► 2NO+2NC yardımcı kontaklı üretim
► Geniş aksesuar imkanı
► Farklı AC bobin gerilimlerinde üretim
► Geniş bobin çalışma aralığı
► Yüksek mekanik ve elektriksel ömür
► TS EN 60947-4-1'e uygun üretim

Enversör motor uygulaması

Yıldız Üçgen Yol Verme

Enversör kontaktörlerin motorla birlikte kullanıldığı uygulamalarda yıldız üçgen bağlantı kullanılmaktadır. Yıldız-üçgen yol vermede amaç, ilk kalkınma anında motoru yıldız bağlı çalıştırmak ve ardından motoru normal bağlantısında yani üçgen bağlantı olarak çalıştırmaktır. Böylece, motor yıldız bağlantı ile çalıştığında şebekeden çekilen akım 1/3 oranında düşer. Yıldız bağlantıdan üçgen bağlantıya geçme süresi oldukça önemlidir. Motor yüksüz iken kaldırıldığında devir sayısı anma devir sayısına kadar artış gösterir. Devir sayısı anma devrine yaklaştığında üçgen bağlantıya geçilir. Aksi halde devir sayısı anma devrine yaklaşmadan geçilirse şebekeden yüksek akım çekilir. Genellikle güce göre değişiklik göstermekle birlikte minimum 10 saniyede geçiş işlemi tamamlanır.

Yıldız Üçgen Yol Verme

Temel olarak enversör kontaktör ile motorlara yıldız üçgen yol verme şekildeki gibi yapılmakta olup, bu bağlantıda Reverse sonrasına Zamanlayıcı da eklenebilmektedir.

Sigma Elektrik Alçak Gerilim Kontaktörleri Kataloğu İçin Tıklayınız

Sigma alçak gerilim kontaktörleri TS EN 60947-4-1’e göre 3 ve 4 kutuplu olarak üretilmektedir. TS EN 60947-4-1’de belirtildiği gibi çeşitli kullanma kategorilerinde motorların, aydınlatma sistemlerinin, kompanzasyon sistemlerinin ve çeşitli endüktif yüklerin anahtarlanmasında ve kumandasında güvenle kullanılabilir. Sigma AC güç kontaktörleri termik rölelerle birlikte kullanıldıklarında devreleri aşırı yük akımlarına karşı korurlar.

Kontaktörler ile İlgili Faydalı Bilgiler

Kullanma Kategorilerine Göre Kontaktör Seçimi

AC-1 Sınıfında Kullanılacak Kontaktör

Seçimi AC-1 kategorisi endüktif olmayan omik karakterli yükleri içerir. Isıtıcı devreleri buna örnek verilebilir. AC-1 kategorisinde kapanan akım kesilen akıma eşittir. Tek fazlı ısıtıcı devrelerinin kumandasında 2 kutup seri bağlanırsa anma çalışma akımı kontaktör işletme akımının 1.6 katı, 3 kutup seri bağlanırsa 2.25 katı alınabilir.

AC-2 Sınıfında Kullanılacak Kontaktör Seçimi

Bilezikli asenkron motorlara yol verme, ters akımla frenleme ve adımlı çalışma durumunda AC-2 kullanma kategorisine göre kontaktör seçimi yapılmalıdır. Vinç ve metalurji uygulamaları, tel ve kablo çekme makineleri bu sınıfa girerler. AC-2 sınıfında kontaktör anma çalışma akımının 2.5 katını kapayabilmeli ve kesebilmelidir.

AC-3 Sınıfında Kullanılacak Kontaktör Seçimi

En sık kullanılan kullanım kategorisidir. Sincap kafesli motorlara yol verme ve durdurma AC-3 sınıfını belirler. Kapama akımı motor yol alma akımına eşittir. Standartta bu akım 6xIe olarak belirtilmiştir. Kontaktör motor tam yük akımını keser. Kompresörler, pompalar, fanlar, valfler, asansörler, konveyörler, klimalar bu sınıfa girer. Asenkron motorlara doğrudan yol vermede AC-3 kullanma kategorisine karşılık gelen motor nominal gücüne göre kontaktör seçimi yapılır. Yüksüz halde yıldız - üçgen yol vermelerde yıldız kontaktöründen, motor nominal akımının yaklaşık 1/3’ü geçeceğinden, yıldız kontaktörü; AC-3 kullanma kategorisine göre nominal motor gücünün 1/3’ü değerinde seçilir.

Hat ve üçgen kontaktörü, motor sargıları ile seri bağlı olduğundan işletme esnasında bu kontaktörlerden motor sargı akımı geçer. Onun için bu kontaktörler AC-3 kategorisine göre motor nominal gücünün 0.58 katı değerinde seçilir. Yük altında yol alan motorlara yıldız - üçgen yol vermede bütün kontaktörler AC-3 kullanma kategorisine göre ve motor nominal gücünün 0.58 katı değerinde seçilir.

AC-4 Sınıfında Kullanılacak Kontaktör Seçimi

AC-4 sınıfı sincap kafesli veya bilezikli asenkron motorlara yol verme, ters akımla frenleme ve adımlı çalıştırma uygulamalarını içerir. Kontaktör motoru yol verme esnasında kesebilmelidir. Baskı ve matbaa makineleri, tel ve kablo makineleri, kesik çalışmalı takım tezgahları bu sınıfa girerler.

Motorun hızla frenlenmesi (plugging) iki yolla gerçekleşir.

► Ters akımla motoru beslemek
► Motorun iki faz uçlarının değiştirilmesi

Adımlı çalışmada (inching) motor kısa aralıklarla birçok defa çalıştırılıp durdurulur.

DC Yüklerin Kumandası için Kullanılacak Kontaktörlerin Seçimi

DC yüklerin anahtarlanması esnasında arkın söndürülmesi AC anahtarlamaya göre daha güç olduğundan kumanda edilecek devrenin özellikleri kadar L/R zaman sabiti de önem kazanmaktadır. Ayrıca DC devreleri kumanda edecek kontaktörlerin kutupları aşağıda gösterildiği gibi seri bağlanmalıdır.

DC devreleri kumanda edecek kontaktörün seri bağlantı şeması

Aydınlatma Yüklerinin Kumandası İçin Kullanılacak Kontaktörlerin Seçimi

Aydınlatma devrelerinin anahtarlanmasında kullanılacak kontaktörlerin seçiminde lambanın tipi, kompanzasyon yapılıp yapılmadığı, toplam bağlı lamba sayısı önemlidir. Akkor flamanlı lambaların devreye alınması esnasında oluşan anlık pik akımları nominal akımın 10-15 katına kadar çıkabilmektedir. Civa buharlı lambalarda ise 10 dakikaya varan ve anma akımının 2.2 katına ulaşabilen ön ısınma süresi mevcuttur.

Kaynak: