Karadeliği Anlamak

Karadelik çoğumuz için soyut bir kavram olarak zihnimizdeki uzayın bir köşesinde duruyor. Bu yazımızda karadeliklere dair bildiğimiz en güncel bilgilerle bir karadeliğin ne olduğunu ve ne olmadığını anlatmaya çalışacağız. Detaylar yazımızda..

A- A+

23.05.2020 tarihli yazı 9005 kez okunmuştur.

Karadelik Uzay Hawking Işıması Kütle Çekim

Karadelik Nasıl Oluşur

Kabaca şöyle diyebiliriz bir karadelik, kütlesi çok yüksek bir yıldızın ömrünü tamamlamasıyla ortaya çıkar. Bu tanım çok basit üç soru işaretine yol açıyor. Yıldız ömrü ne demek? Çok yüksek kütleden kasıt nedir? Karadelik yıldızın cesedi mi oluyor? Bir insanın hayatı boyunca su içme ihtiyacını karşılaması gibi sıradan bir yıldız da, ömrünün hemen hemen tamamında, milyarlarca yıl boyunca kendi kütle çekimini termal basıncıyla dengeler. Bu termal basınç da hidrojenin helyuma çevrilmesine yol açan nükleer süreçlerin sonucudur. Ancak sonunda yıldız, biz insanlar gibi nükleer yakıtını tüketir ve büzüşmeye başlar.

►Uzak Bir Galaksinin Merkezinde Yer Alan Süper Kütleli Kara Deliğin Çekilen İlk Fotoğrafı

►İlginizi Çekebilir: 3D Baskının Uzay Teknolojilerindeki Geleceği

Bu sürecin tamamlanmasının sebebiyse onları dışa doğru genişleten hiçbir kuvvet kalmayıncaya dek yıldızların bütün yakıtlarını tüketmesi ve kütle çekimleri nedeniyle içe çökmeleridir. Fakat tam da burada insanlardan ayrılırlar çünkü bu büzüşen yıldızın kütlesi, ortaya çıkacak olan yeni şey (ceset) için çok önemlidir. Biz biliyoruz ki güneşimizin kütlesinin 1.4 katı büyüklüğünde kütlesi olan yıldızlar döngülerini tamamladıklarında beyaz cücelere, 1.44 ila 3 katı büyüklüğündeki yıldızlar da nötron yıldızına dönüşebilmektedir.

Kara Deliğin Parçaları Tekillik ve Olay Ufku

Güneşin kütlesinin 5, 10 veya 100 katı büyüklüğündeki yıldızlara ne olur sorusu, bizim için çok büyük bir soru işaretiyken 1939 yılında Robert Oppenheimer bu kadar yüksek kütleli bir yıldızın basınçla desteklenemeyeceğini ve eğer basıncı hesaplamalardan çıkartırsanız, küresel simetriye sahip bir yıldızın sonsuz yoğunluktaki bir noktaya çökeceğini söyledi. İşte biz bu noktaya günümüzde tekillik diyoruz.

Tekillik, devasa bir yıldızın hayal dahi edemeyeceğimiz bir nokta kadar sıkışması sonucu ortaya çıkan şeydir. Böylesine yoğunlukta bir tekillik noktası ışığın dahi kaçmasına izin vermeyecektir. Ta ki olay ufkunun sınırına kadar. Olay ufkunu bu tekillik noktasındaki yoğunluğun müdahale edebildiği alan olarak düşünebilirsiniz. Tekillik noktası ve olay ufku kavramlarının bir araya gelmesiyle inanılmaz yoğunluktaki her şeyi içine çeken bu şeye biz karadelik diyoruz.

Karadelikten Kaçabilen Bir Şey Var Mı?

Karadelik kütle çekimsel bir çöküşle ortaya çıktığında sadece üç özelliğe sahip olur: kütle, açısal momentum(dönme durumu) ve elektrik yükü. Fakat kara deliğin içindeki dış uzaydan gizlenmiş bilgi miktarı, karadeliğin boyutlarıyla orantılıysa o zaman kara deliğin bir sıcaklığı olmalıdır ve sıcak bir metal parçası gibi ışıldamalıdır. Oysa bu olanıksızdır çünkü biz karadeliğin içinden ışık dahil hiçbir şeyin kaçamadığı konusunda hemfikiriz.

►İlginizi Çekebilir: Hawking Işıması Nedir?

Bu soru 1974 yılına kadar devam eden, karadeliklerle ilgili önemli bir paradoks olma özelliğini sürdürdü. Ta ki Hawking karadeliklerin düzenli bir sıklıkla parçacık yaydıklarını keşfedene kadar. Hawking’in hesaplamaları kara deliklerin tıpkı sıcak bir cisim gibi parçacık yarattıklarını ve ışınım yayınladıklarını gösteriyordu. Bugün biz bu olayı Hawking Işıması olarak isimlendiriyoruz.

Karadeliğin İçine Düşersek Ne Olur?

Karadeliğin içini ve dışını ayıran çizgiye olay ufku demiştik. Peki olay ufkunu geçtiğiniz sırada size ne olur? Karadeliğin içine düştüğünüzde size olacaklar hakkında çeşitli fikirler var. İlki uzayarak parçalanacağınız yönünde. Ayaklarınızın karadeliğin merkezine başınızında olay ufkuna yakın olduğunu varsayalım. Eğer bu şekilde düşmeye başlarsanız karadeliğin merkezindeki kütleçekim etkisi çok daha fazla olduğundan ayaklarınıza uygulanan çekme etkisi vücudunuzun üst tarafına uygulanandan fazla olacaktır. Haliyle uzayarak parçalanırsınız. Dışarıdan izleyen birisi sizin karadeliğe düştüğünüzü göremez. Çünkü olay ufkunun sınırından itibaren zaman durmuştur ve ışık yoktur. Haliyle dışarıdan bakan bir gözlemci, filmlerdeki zamanın durduğu bir sahne gibi sizin olay ufkunun sınırında hareketsiz donduğunuzu gözlemleyecektir.

►İlginizi Çekebilir: CERN Anti-Madde Gizeminin Peşinde-1. Bölüm

Başka bir görüşse şu şekilde; Eğer bir karadelik dönüyorsa, o zaman tekillik sonsuz yoğunlukta bir nokta değil de halka şeklinde olabilir. Bu durumda karadelikten geçerek yolculuk etme ihtimaliniz olduğunu gösterir. Yani halka şeklinde tekilliği olan bir karadeliğe düştüğünüzde başka bir evrene seyahat ediyor olabilirsiniz. Hawking bu konuda diyor ki “Daha önce zannedildiği gibi bunlar ebedi hapishaneler değildir. Karadeliklerden bir şeyler kaçabilir, hem bu evrene hem de belirli bir olasılıkla başka bir evrene. O zaman eğer bir karadeliğin içindeyseniz umutsuzluğa kapılmayın, dışarı çıkış olanaklıdır!”

Kaynak:

►nationalgeographic.com
►nasa.gov
►Kara Delikler ve Bebek Evrenler, Stephen Hawking
►Kara Delikler Hakkında Son Bİlgiler, Stephen Hawking