Günümüzde elektrikli enerjisinin sürekliliğinin yanı sıra güvenliği ve kalitesi önemli parametreler arasında yer almaktadır. Bununla birlikte enerji kesintisi veya gerilim dalgalanması gibi donanımlara zarar veren etkileri ortadan kaldırabilmek için arızaları oluşmadan önce kestirebilmek ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Koruma sistemlerinde güvenilirlik, seçicilik, hızlı çalışma, basitlik ve ekonomiklik büyük önem taşımaktadır. Bu sayede, bir arıza durumunda koruma sisteminin arızalı bölgeyi izole edebilmesi ve diğer hatların enerjisiz kalmasının önüne geçilmesi sağlanmaktadır.
 

Akım trafolarının sekonder sargılarından alınan değerlere bağlı olarak yapılan korumaya “Sekonder Koruma”, bu işlevi yerine getiren donanımlara ise “Sekonder Koruma Rölesi” adı verilir.

Sekonder koruma röleleri, koruma ayarı için akım bilgilerini akım trafolarının sekonderinden almaktadır. Sekonder koruma rölelerine alçak ve yüksek gerilim olmak üzere farklı tipte uygulamalarda ihtiyaç duyulmaktadır. Sekonder koruma röleleri ana ekipmanları aşırı akım, aşırı/düşük gerilim, frekans, empedans gibi birçok elektriksel anomaliden korumak üzere geliştirilmiştir.

Entes’in mikroişlemci tabanlı CKR serisi aşırı akım sekonder koruma röleleri, dağıtım sistemlerinde transformatör, enerji nakil hattı gibi ekipmanları kısa devre ve toprak kaçaklarına karşı korumaktadır.


 

Entes, yeni nesil sekonder koruma rölelerinden CKR-93T ile ön plana çıkmaktadır. 3 Faz + 1 Toprak olarak çalışan CKR-93T’de faz ve toprak ayrı ayrı sabit ve ters zamanlı ayarlanabilmektedir. 24 VDC; 85-265 VAC/DC olarak çalışmaktadır.



CKR-9XX serisi olarak tanımlanan bu röleler dört ters zamanlı ve dört sabit zamanlı akım-zmaan karakteristiğine sabitti. Bunlar IEC – 255 ve BS – 142’ye göre;

a-Normal Inverse
b-Very Inverse
c-Extremely Inverse
d-Long Time Inverse
e-Sabit Zamanlı 1 (2.5 Sn)
f- Sabit Zamanlı 2 (5 Sn)
g- Sabit Zamanlı 3 (10 Sn)
h- Sabit Zamanlı 4 (15 Sn)

CKR-9XX serisinde fazlar ve toprak için ani açma akımı, zaman çarpanı ve akım-zaman eğrisi ayrı ayrı seçilebilmektedir.

 

► İlginizi Çekebilir: Reaktif Ceza Nedir? Nasıl Engellenir?

 

Rölenin iç yapısında bulunun akım trafoları, bağlı olduğu ana akım trafosundan adlığı akım bilgisini elektronik devrelere aktarmaktadır. Daha sonra yardımcı akım trafolarının sekonder kısmında bulunan akım ayar devresi ile rölenin gecikmeli açma akımı “I>” set akımı ayarı yapılmaktadır. Bu akım ayarı, rölenin ön kısmında bulunan Dip-Switchler ile yapılabilmektedir. Üstelik her faz ve toprak için ayrı ayrı akım ayarı yapılabilmektedir.

Akım devresi çıkışında arıza akımıyla orantılı AC gerilim doğrultma devresi ile doğrultulup mikroişlemciye iletilir. Doğrultma devresinden alınan arıza akımıyla orantılı değer, set akımı ile karşılaştırılır. Ölçülen değer set değerinin üzerindeyse normal ledi söner. Set değerinin 1.05 katında ise PICK-UP ledi yana ve zaman sayar. Akım set değerinin 0.95 ve altında zaman sayıcı resetlenir, PICK-UP ledi söner ve normal ledi yanar. Eğer arıza akımı set edilen ani açma akım değerinden büyük ise röle zaman sayıcıyı beklemez ve gecikmesiz olarak ani açma yapar. (Ani dip switchi On ise) Ancak ani dip switchi Off ise ani açma yapmaz.

Röle üzerinde yer alan test butonu ise rölenin fonksiyonel testini sağlar. Test butonuna basıldığında bütün girişlerde yüksek yüksek akım varmış gibi davranır. Reset butonunu basıldığında ise arıza sinyalleri silinir.



 

Dağıtım ve iletim sistemlerinde kullanılan ekipmanların yatırım maliyetlerinin yüksek olması sebebiyle, yapılan yatırımın maksimum verimlilik ve uzun kullanım süresi için besleme kaynaklarında oluşabilecek arızalara ve hatalara karşı korunması gerekmektedir.

Birbirinden çok farklı uygulama sistem ve alanları olması sebebiyle, sekonder koruma röleleri matematiksel ve grafiksel biçimde anlık olarak ifade edilen karmaşık algoritmalar ve fonksiyonlar kullanarak çalışmaktadır.

Sistemlerin yapısına göre korumanın tüm özelliklerini, optimum hızda gerçekleştirmek için; sistemlerdeki farklı fonksiyonları karşılayacak değişik tipte röleler kullanmak gerekmektedir. Röleler, genellikle sistem büyüklüklerinin sadece matematiksel ve grafiksel biçimde ifade edilen kompleks fonksiyonları ve algoritmalarını kullanarak çalışır.

ENTES Aşırı Akım Sekonder Koruma Rölelerini incelemek için tıklayın.


Kaynaklar: