Mahalli kompanzasyon yapıldığı takdirde, güç faktörü düzeltme kondansatörleri, doğrudan doğruya motorun klemenslerine bağlanır ve motorla birlikte devreye girer çıkarlar. Bu metodun avantajı, motor kablosu ve şalt cihazlarının reaktif akım taşıtmamasıdır, zira kondansatörün verdiği reaktif güç sadece motor ile kondansatörler arasında akmaktadır. Motorun reaktif akım ihtiyacının tamamına yakını kondansatörler tarafından karşılandığından şebekeden büyük ölçüde sadece aktif akım çekilmektedir.
 

►İlginizi Çekebilir : Termik Röle ile Motor Koruma - 1. Bölüm

Şekil 1: Güç faktörü kondansatörlerle düzeltilen (kompanze edilen) üç fazlı bir motor

Şalt cihazı ve bimetal röle üzerinden de sadece bu aktif akım geçeceğinden, röle bu akım değerine göre ayarlanmalıdır. Bu akım en iyi ölçülerek tesbit edilir. Ancak bu her zaman mümkün olmadığından röle ayar değerini aşağıdaki formüle göre hesaplamak mümkündür:
 

Burada I_M ve cos θ için motor etiketindeki değerler kullanılacaktır. Örnek: Üç fazlı motorun etiket değerleri şöyledir: 15 kw, 1500 d/d, 380 V, 50 Hz I_M = 29 A, cos θ= 0,80. Bu motor 0,9'a kompanze edilecekse rölede ayarlanacak akım değeri

 

olacaktır.

►İlginizi Çekebilir: Otomatik Sigortalar | Elektrik Motorlarının Korunması 3. Bölüm

Bir motorun yüksek bir yük momentine karşı kalkması icap ederse, yol alma zamanı uzun sürebilir, motorun bu uzun yol alma müddeti esnasında şebekeden normalin üzerinde akım çekilecektir. "Ağır yol alma" denen bu tarz yol alma büyük santrifüj ve vantilatörlerde ve diğer büyük kütleli makinelerin hızlandırılmalarında meydana gelmektedir. Ağır yol almada normal bir bimetal röle uzun müddet yüksek akımlara maruz kalacağından zamansız devreyi açabilir ve motorun yol almasını önleyebilir. Bu haller için "Ağır yol alma"ya mahsus değişik röleler kullanılmaktadır. "Ağır yol alma" rölelerinde bimetal şeritler erken doyuma giden akım trafoları üzerinden ısıtılır. Bu tip akım trafoları motor akımını takriben iki misline kadar lineer olarak aktarır, daha büyük değerleri ise çok düşük olarak aktarırlar. Bu şekilde nominal akımının iki katına kadar olan yüklerde motordan geçen akım röle akım trafoları dönüştürme oranı nispetinde röleye aynen intikal ettirilir ve bu çalışma sahası dahilinde motor korunmuş olur. Ağır yol alma müddeti esnasında motorun çektiği akım nominal akımın bir kaç katı olmakla beraber, röleye ancak yaklaşık olarak 2xIn veya bunun biraz üstünde bir değer uygulanmış olacaktır ve böylece zamansız açması önlenir.

Yüksek akımlı motorların değişik koruma şekilleri arasında bimetal sekonder röle şekli de çok kullanılmaktadır. Bimetal sekonder röle ana akım trafolarına bağlanmaktadır. Röle ve akım trafolarını seçerken sekonder işletme akımının rölenin ayar sahası içinde kalmasına dikkat edilmelidir. Bunu bir örnek ile gösterelim: Motorun nominal akımı: 210 A ana akım trafoları: 400/5 A (dönüştürme oranı: 80/1) Motor sekonder nominal akım: 210/80=2,63 A seçilecek rölenin ayar sahası (2.5 - 5) A olmalı. Bu şekilde sekonder akım olan 2,63 A rölenin ayar sahası içinde kalmaktadır. Ana akım trafolarını seçerken, bunların ana devrede oluşabilecek kısa devre arızalarına karşı dayanıklı olmasına dikkat edilmeli.

 

Şekil 2: Yüksek akımlı motorun bimetal sekonder röle ile korunması

 

Termik Aşırı rölesinin kullanıldığı tesiste koruma görevini kusursuz bir şekilde yerine getirilebilmesi için bunun koruyacağı cihazın şartlarına göre seçilmesi gerekir. Röle seçilmesi esnasında göz önünde bulundurulacak esaslar şunlardır:

1 - Termik röle, korunacak olan cihazın nominal akımına uygun olmalıdır.

2 - İzolasyon bakımından röle, tesisin nominal gerilimine dayanabilmelidir.

3 - Röle seçiminde motorun yol alma akımı ve bir saatte devreye girip çıkma sayısı göz önünde bulundurulmalıdır.

4 - Doğru akım tesislerinde kullanılacak röleler doğru akım motorlarının yarım yükte, tam yükte, aşırı yükte, yol alma şartlarına uygun olarak seçilirler.

5 - Termik rölenin üzerinde kısa devreye karşı koruma maksadı ile kullanılacak sigortanın akım değeri uygun seçilmelidir.




Bir sonraki yazımız : Kompakt Şalter İle Motor Koruma

Kaynak:
www.kumanda.org