VDE 0530, kısım 1'e göre motorlar için sekiz değişik işletme şekli tarif edilmektedir.

a) S1 - Kesintisiz işletme: Sabit ve nominal yüklü bir işletme tarzıdır. Aşırı akım rölesi, motor nominal akıma ayarlandığı takdirde emin bir koruma temin eder.
b) S2 - Kısa süreli işletme: İşletme sabit ve nominal yük ile olmakla beraber kısa sürdüğünden motor ortam sıcaklığına kadar soğuyabilmektedir. Norm işletme müddetleri 10, 30, 60 ve 90 dakikadır. işletme müddetlerinin uzunluğu kontrol altında tutulabildiği takdirde, aşırı akım rölesini motorun nominal akımına ayarlanmak suretiyle emin bir koruma temin edilmiş olur.
c) S3 - S8 - Değişik periyodik işletmeler: Bu altı değişik işletmede periyodik bir şekilde olabilir bazı belirli çalışma şekilleri veya bunların kombinasyonları vardır . Çalışma şekilleri şunlardır: Yol alma, sabit yükle çalışma, değişik yükte çalışma, elektrikli frenleme, boşta çalışma, durma. S3 ile S8 arasındaki işletme tarzlarında yukarıdaki çalışma şekillerinin biri veya birkaçı bulunabilir Bu işletme tarzlarının tek tek tarifi şöyledir:

S3: Yol almanın ısınmaya tesir etmediği periyodik işletme
S4: Yol almanın ısınmağa tesir ettiği periyodik işletme
S5: Yol almanın ve frenlemenin sıcaklığa tesir ettiği peryodik işletme
S6: Değişik yüklemelerle devamlı çalışma
S7: Yol alma ve frenleme ile kesintisiz işletme
S8: Kutup değiştirme ile kesintisiz işletme

Motor ile bimetal rölenin ısınma ve soğuma hızları aynı değildir. Motor, büyük madeni kütlesinden dolayı yavaş ısınır, aynı şekilde yavaş soğur. Bimetal röle ise çabuk ısınır ve çabuk soğur. Dolayısıyla kesintili işletmelerde motor henüz tehlikeli sıcaklık derecesine varmadan, röle ısınıp lüzumsuz yere devreyi açabilir veya tersine, motor tehlikeli şekilde ısınmasına rağmen, röle ısınmayıp açma vermeyebilir.

Bu durumda röleyi S1 işletme tarzında kıyasla biraz daha yüksek bir değere ayarlamakla sınırlı bir koruma elde edilebilir. Aşırı akım rölesi muntazam periodlu bir işletmede bir dereceye kadar koruma yapabilir. Ancak çalışma - durma sıklığı artarsa veya çalışma periodları çok değişik olursa termik aşırı akım rölesi artık bir koruma temin edemez. Böyle hallerde motorun fiili sargı sıcaklığını doğrudan ölçmek suretiyle koruma yapılmalıdır. Böyle bir koruma şekli "Thermistor koruması” dır. Bunun hakkında notun "Sıcaklığa bağlı koruma şekilleri" başlığı altında bilgi verilecektir.
 

Şekil 1: İki Dönüş Yönlü Kumanda Direkt İki Yönlü (sağ-sol) Kumanda

►İlginizi Çekebilir : Termik Röle ile Motor Koruma - 1. Bölüm


Şekil 2: Yıldız - Üçgen Yol Verme

Çalışma esnasında K1 ve K3 kontaktörleri üzerinden üçgen durumunda tam motor akımı akmayıp sadece 1/√3
kadarı akmaktadır. Yani etiketinde 173 A yazan bir motorda bu bağlantı ile K1, K3 kontaktörleri ve F2 rölesi üzerinden sadece 100A lik bir akım geçirilerek çalışması sağlanmış olmaktadır. Bunun sonucunda kontaktörler ve röle daha ufak seçilebilir ve röle, motor akımının 0,5 'ine ayarlanmalıdır.

Üç fazlı asenkron motorları kutup sayısını değiştirmek suretiyle değişik hızlarda çalıştırmak mümkündür.

A - Tek sargılı iki devirli, tek dönüş yönlü kutupları değiştirilebilen motorlar (Dahlender bağlantısı) Yüksek devirde, motorun çektiği akım daha yüksektir. Bu yüzden her iki devir için ayrı ayrı röleler kullanılır ve bu röleler her iki devirdeki akımlara göre ayrı ayrı ayarlanır.
 

►İlginizi Çekebilir: Otomatik Sigortalar | Elektrik Motorlarının Korunması 3. Bölüm

Şekil 3: Kutup Sayısını Değiştirerek Devir Sayısı Kontrolü

B - İki sargılı, üç devirli, tek dönüş yönlü kutup sayısı değiştirilebilen motorlar. Her devir sayısı için ayrı ayrı, 3 aşırı akım rölesi kullanılır ve bunların her biri ait olduğu devrin akımına ayarlanır.
 

Şekil 4: Kutup Sayısını Değiştirerek Devir Sayısı Kontrolü

 

►İlginizi Çekebilir: Elektrik Motorlarında Termik Koruma Elemanı Akım Değerinin Ayarlanması
 

Bir sonraki yazımız: "Sıcaklığa Bağlı Koruma Tertibatları"

Kaynak:

► www.kumanda.org