Thrust Reverser Sistemi |
Boeing 737

Havada süzülen metal yığını dev kuşların yere konduğu anda durdurmak güçtür. Bu nedenle çeşitli ilkeler doğrultusunda çeşitli frenleme sistemleri geliştirilmiştir. Bu sistemlerden biri de '' Thrust Reverser (Ters İtme)'' sistemidir. Bu yazımızda Boeing 737 uçaklarında thrust reserver sisteminin uçaktaki konumunu ve sistemin çalıştırma ilkelerinden bahsedeceğiz.

A- A+

09.12.2014 tarihli yazı 27955 kez okunmuştur.

Uçaklardaki Temel Frenleme Sistemleri

Bir Boeing 737 ortalama 260 km/h hızla piste iniş yapar. Bir uçağın durmasında görev en büyük görev iniş takımlarına düşüyor. Çünkü iniş takımları gövde ile yer arasındaki bağlantıyı sağlamaktadır. İniş takımlarında bulunan balatalar lastiklerdeki diske basınç uygulaması sonucu durdurma etkisi oluşturarak uçağın durmasına yardımcı olur. Balataların çoğu çelik ve karbondan imal edilirler.

Hava araçlarında bulunan diğer temel frenleme sistemlerine gelecek olursak; hava frenleri, park frenleri ve thurst reverse'lerdir. Çoğumuz çeşitli uçaklar ile seyehat etmişizdir. O zaman hava frenlerine (air braker) hepimiz şahit olmuşuzdur. (Şekil 1). Hava frenleri ile yavaşlatma ilkesi kanatların üzerinden geçen hava akımlarının yönünü değiştirerek basınç farkından uçağın yavaşlatmasını sağlamaktır.

Şekil 1. İniş Anında Hava Frenlerinin Çalışması

►İlginizi Çekebilir: Altimetre Çalışma Sistemi | Boeing 737

Thrust Reverser Fren Sistemi

Thrust reverser çalışması temel hidrolik sisteme benzemektedir ve etkilidir. Bu sistemin çalışması, motorun egzoz gazlarının yaklaşık 135º sapması ile gerçekleşir. Açı 90º'den ne kadar büyükse o kadar iyi verim alınır. Thrust reverse'leri belirli şartlar altında çalıştırılabilir. Uçuş esnasın çalıştırıldığı anda uçağa ani stall durumu verebilir ve uçak motoruna zarar verir.

Şekil 2. En Basit Şekli İle Thurst Reverser

B737-800 piste tekeri koyduğunda hızı yaklaşık 150 kt (260 km/h)'dır ve teker yere değdiğinde kokpitten pilot tarafından start verilerek sistem devreye girer. Boeing marka uçaklarda reverser kolu, throttle (gaz kolu) ile aynı mekanizma üzerine bağlıdır. Şekil 3'de bunu görebiliriz.

Şekil 3. Sarı Daire İçindeki ''Reverser Kolu (Kapalı)'', Kırmızı Daire İçindeki ''Throttle Kolları (Sağ ve Sol Motor)''

Şekil 4. Reverser Seviyeleri ve Açılış Pozisyonu

►İlginizi Çekebilir: CFM56 Jet Motoru ve Çalışması | Boeing 737

4 tane tasarlanmış reserver tipi vardır. Thrust reserverleri çalıştıran iki sistem tasarlanmıştır. Bunlar elektrikli kumanda sistemi ve mekaniki kumanda sistemidir. Mekaniki kumanda bu reserverleri hidrolik veya pnömatik sistemler ilkesine dayanarak çalıştırır. Thrust Reserver'ler kapalı konumda aerodinamik ile aynı yapıdadır yani uçağın aerodinamik yapısını bozmamaktadır. Pilot tarafından kumanda edildiğinde, fan duct hava akımının önünü kapatır ve hava yönünü saptırır.

Reverser Tipleri;

► Bucket door; Boeing 717, 727 ve Boeing 737-100-200)
► Pivoting door; Genelde Airbus uçakları kullanır.
► Cascade vane; Boeing 737-300-400-500-600-700-800-900
► Clamshell door; Eski tip JT8D Jet motorlarında kullanılır.

Bu çeşitli reverser tiplerine fotoğraflar ile örnek verelim.

Şekil 5. Bucket Door

Şekil 6. Pivoting Door

►İlginizi Çekebilir: Anti-Icing ve De-Icing Sistemi | Boeing 737

Şekil 7. Cascade Door

Şekil 8. Clamshell Door

Kaynak:

► Motor Kısımları Ders Notları
► Vikipedi