Transistör, teknoloji dünyasında çığır açması sebebiyle, dijital devrimin yapı taşı olarak kabul edilmektedir. Öyle ki, transistör olmasaydı, bugün kullandığımız telefon, bilgisayar ve arabalar mevcut donanımdan farklı bir yapıya sahip olurdu. 2000'li yılların başındaki bilgisayarlardan çok daha güçlü olan telefonları kullanmamıza olanak sağlayan unsurların başında gelende transistörlerin bulunuşudur. İlk başta basit gözüken ancak karmaşık bir yapıya sahip olan transistörün ne olduğunu ve nasıl çalıştığını hiç merak ettiniz mi? Detaylı bilgi için tıklayınız.

Transistörler bir gerilim ya da akım kaynağı ile başka bir akım ya da gerilim kaynağını kontrol etmeye yarayan elektronik devre elemanlarıdır. Elektronik devrelerde dolaşan küçük devre akımlarını yükseltip alçatabilir ve gerilimleri kontrol edebilir. Aynı zamanda, devrede anahtarlama görevini de yerine getirebilirler. Transistör, sadece akımı iletmekle kalmaz, aynı zamanda devre kartından geçen gücü yükseltip azaltmanıza olanak sağlar. Transistörlerin devre kartında genellikle 3 bacağı bulunur. Bu bacaklardan birisine uygulanan akım ile diğer bacaklar arasındaki olan elektrik akımı, hassas bir şekilde kontrol edilebilir durumdadır.

 

 

İlk olarak bir transistör 3 bacaktan (beyz - kollektör - emiter) meydana gelir. Bu bacakların sıralaması farklı transistör tiplerine göre değişebilmektedir. Multimetremiz öncelikle gösterge panelinden diyot kademesine getirilir. Multimetrenin problardan biri transistörün 3 ucundan herhangi birine (genelde orta uç - beyz bacağı) sabit tutulur ve diğer prob iki uca da tek tek değdirilir. Diğer iki ucun da multimetrede değer göstermesi gerekir. Çünkü transistörler npn veya pnp yapıda olduğundan 2 adet diyotun birleşiminden oluşur.  Eğer sadece biri değer gösterirse (genelde 0.68/0.7 veya 509/511) ikisi de değer gösterene kadar sabit tutulan uç değiştirilir. Sabit olan iki değerden küçük olan kollektör bacağını büyük olan ise emiter bacağını ifade eder. 

Emiter ve kollektörü bulduğunuzda sabit tuttuğunuz bacaktaki (beyz) prob siyah renkli ise PNP, kırmızı renkli ise NPN tiptir. Aksi halde transistörün arızalandığı bu şekilde anlaşılır.



 

►İlginizi Çekebilir: Transistörler Nedir? Nasıl Çalışır? 1. Bölüm | ElektrikPort Akademi

Multimetremizi bu sefer direnç kademesine getirelim. Npn transistör için beyz-emiter arası iletimde olduğundan direnç değeri düşük çıkacaktır. Beyz-kolektör arası kesimde olduğundan direnç değeri bu sefer yüksek çıkacaktır (multimetre ekranında genelde “OL”-Open Loop). Aksi halde transistörümüz arızalı olduğu bu şekilde de tespit edilir.

 

 

 

Bir transistörün çalışabilmesi için kaynak gerilimine ihtiyaç duyar. Eğer kaynak geriliminin bağlı olduğu kollektör ucu ile toprak arası yine kaynak gerilimini veriyorsa transistörümüzün arızalı olduğu anlaşılabilir. Çünkü kaynak gerilimine teorik olarak eşit olması mümkün değildir. Kollektöre bağlı direnç üzerinde mutlaka bir gerilim düşümü olmak zorundadır.

 

►İlginizi Çekebilir: FET ve MOSFET Nedir? | ElektrikPort Akademi

 

 

Bir transistör doyum bölgesinde çalıştığında kollektör-emiter arası doyum gerilimi yaklaşık olarak 0.3V olmalıdır. Bu değerin altında bir gerilim ifadesi tespit edilirse transistörümüz arızalı olduğu bu yöntemle de anlaşılabilir.



 

Transistörümüz aktif bölgede çalıştığında her bir noktanın toprağa göre gerilimleri tek tek ölçülür. Ölçülen değerler transistörün veri katalogundaki değerler ile örtüşmüyorsa buradan da arızalı olduğu gözlemlenebilir.

Sonuç olarak bu yöntemlerden herhangi biri ile bir transistörün arızalı olduğu veya bacaklarının tespiti rahatlıkla yapılabilir.  


 
Kaynak:

► Elektronik Cihazlar ve Devre Teorisi Kitabı