Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar |
2. Bölüm

Son yıllardaki teknolojik gelişmelerin genel olarak yönelimine baktığımızda can ve mal kaybının azaltılarak yok edilmesi ve bununla beraber insan hayatını kolaylaştırıcı olması tarafındadır. Bu durum sağlanırken de kullanılacak iş gücünün minimum seviyede tutulması istenmektedir. Kapalı alanlarda can ve mal kaybına neden olan istatistiki verileri incelediğimizde üst sıralarda yangını görmekteyiz. Durum böyle olunca da yeni tasarlanan ikamet amaçlı binalarda dahi yangın algılama sistemlerini görür olduk.

A- A+

17.06.2019 tarihli yazı 11423 kez okunmuştur.

► Yazının Önceki Bölümü: Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar|1. Bölüm

Yangın Zone’ u nedir? Nasıl belirlenir ?

Yangın literatüründe sıkça kullandığımız Zone kelimesi Türkçe’ de bölge anlamı taşımaktadır.

Yangın algılama sistemlerinin tasarımında zone ların doğru şekilde belirlenmesi sistemin dizaynı hususunda en dikkat edilmesi gereken noktalardan biridir. Belirlenen zonelara göre sistemin hem donanımsal hemde yazılımsal olarak dizaynı yapılmaktadır. Bu açıdan baktığımızda olası bir zone belirleme hatası "Yangın Algılama ve Alarm Sistemi" nin düzgün çalışmasına engel olacaktır.

Yangın algılama sistemi tasarlanırken zone larla ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bazı hususlar aşağıdaki gibidir:

► Bir zone un kapsadığı alan maksimum 2000 metrekare olmalıdır.

► Yanma ve patlama ihtimali yüksek olan mahaller için ayrı bir zone tanımlanmalıdır.

► Girişleri birbirinden farkı olan ve bu girişlerle birbirinden ayrılmış olan bölümler ayrı bir zone olarak belirlenmelidir.

► Eğer binaların içerisinde farklı bölümlerde farklı kullanıcılar varsa bu alanlar da her birinden ayrı ve farklı zone olarak belirlenmelidir.

► Sistemin içerisinde yer alan binaların büyüklüğüne bakılmaksızın her bina ayrı bir zone olarak belirlenmelidir.

► Yapının toplam alanı 300 m²’ den küçük ve tek bir kullanıcı tarafından kullanılıyorsa tek bir zone olarak belirlenebilir. Ancak toplam alanı 300 m²’ den büyük ise her kat ayrı bir zone olarak belirlenmelidir.

► Eğer binadaki merdiven kovaları çeşitli yöntemlerle katlardan ayrılmış ve ayrı bir hacim oluşturacak şekildeyse bu bölümler de ayrı bir zone olacak şekilde düşünülmelidir.

► Yüksek katlı ya da metrekare olarak büyük yapılarda loop’ un kontrol süresi dikkate alınarak zone lara ayrılmalıdır.

► Olası bir yangın durumunda verilen alarmdan sonra yangın yerinin hızlı şekilde tespit edilmesi için kat edilmesi gereken mesafe 30 m’ yi geçmemelidir. Konvansiyonel sistemlerde aynı hat üzerinde bulunan ekipmanlar; dedektör ve buton olarak ayrı bir zone olarak düşünüldüğü takdirde maliyet artsa dahi sistemin fonksiyonelliği açısından büyük fayda sağlayacaktır.

Yangın Sisteminin Alarm Vermesi

Yukarıda anlatılan sistemlerin hepsinin ana amacı olası bir yangın durumunda sesli ve ışıklı uyarı ekipmanları yardımıyla bildirim vermektir.

Yangın anında yangın algılama sistemi üzerinden sesli uyarılar; ziller, kornalar ve anons sistemi üzerinden yapılmaktadır. Görüntülü uyarı sistemlerinde ise flaşörler ve lambalar kullanılmaktadır.

Alarm cihazlarının detayları tıpkı yangın algılama sisteminde olduğu gibi kullanım amaçlarına göre farklılık göstermektedir.

Mal güvenliği amacıyla tesis edilen sistemlerde;

► Binanın girişinde
► Kontrol panelinin yakınında
► Bina içerisindeki yangın ekiplerinin bulunduğu alanlarda

Hem sesli hem de ışıklı uyarı cihazları bulunmalıdır.

Can güvenliği amacıyla tesis edilen sistemlerde;

► Her yangın zone unda en az 1 tane sesli ve ışıklı uyarı cihazı bulunmalıdır.
► Binanın erişilebilen tüm bölümlerinde en az iki bağımsız sesli/ışıklı uyarı devresi ile duyulabilir sesli uyarı olmalıdır.

Yukarıda da anlatıldığı gibi sistemin alarm durumunda kullanılan sesli ve ışıklı uyarıların uluslarası normlarla çeşitli şartlara bağlanmıştır.

Sesli Uyarı Sistemi Nasıl Olmalıdır?

Yönetmelik gereği; “Yüksekliği 51.50 m’ yi geçen konut harici tüm binalarda” ve “Yatak sayısı 200’ den fazla olan otel, motel, hastane ve yatakhanelerde” sesli tahliye sistemleri zorunlu kılınmaktadır.

Yangın ekipmanlarından; yangın paneline herhangi bir sinyal geldiği anda yalnızca itfaiye ve yangın mücadele ekiplerine uyarı gönderilerek, yangının gerçekten oluşup oluşmadığının kontrolü için bir ön uyarı sinyali istenebilir.

Ancak tehlike sınıfı yüksek olan binalarda olası yangın durumlarında zamanlamanın büyük öneminin olduğu binalarda sesli uyarı durumunda sağlanması gereken şartlar aşağıdaki gibidir:

► Sesli uyarı uyuyan kimselerin olmadığı alanlarda 65 dB(A) (en çok 120 dB(A)) veya 30 saniye sürebilen fon gürültüsünden 15 dB(A) fazla olmalıdır.

► Uyarı tonunun ses frekansı 500 Hz - 1000 Hz arası sabit olmalıdır.

► Tüm tesiste aynı tonlu sesli uyarı cihazı bulunmalıdır.

► Diğer sesli uyarı cihazlarından farklı ayırt edilebilir bir tonu olmalıdır.

► Uyuyanlar varsa yatak başında olması gereken ses şiddeti 75 dB(A) dır.

► Eğer ortam çok gürültülü sınıfında ya da engellilerin kullandığı bir mahalse ilave olarak ışıklı uyarı cihazları konulmalıdır.

► Yangın algılamayla birlikte gaz algılaması da yapılacaksa; sirenin ses tonu yangın ve her bir gaz tipi için farklı olmalıdır.

Sesli Uyarı Sistemlerinin Tasarımında İşe Yarayacak Bazı Pratik Bilgiler

Sesli uyarı sistemlerinin dizaynı sırasında her ne kadar hesap ve simülasyon programları kullanılsa da bazı pratik bilgilerde bu konuda ciddi derecede fayda sağlamaktadır.

► Günlük hayatta sıkça karşı karşıya kaldığımız bazı durumların bazı desibel (dB) karşılıkları yaklaşık olarak aşağıdaki gibidir:

Fısıldama 30 dB; normal konuşma 50-60 dB; açık ofisler bulaşık makinesi 78 dB; gökgörültüsü 120 dB...

Gündelik Hayattaki Bazı Durumların desibel (dB) Karşılıkları

► Normal bir kapıda 20 dB zayıflama meydana gelirken yangın kapılarında bu değer 30 dB’ e çıkmaktadır.

► Ses kaynağına uzaklık iki katına çıktığında 6 dB’ lik zayıflama meydan gelmektedir. Yani; 1 metrede 95 dB olarak ölçülen değer 2 metrede 89 dB; 4 metrede 83 dB; 8 metrede 77’ dB olarak ölçülmektedir.

Işıklı Uyarı Sistemi Nasıl Olmalıdır?

Yangın algılama sisteminin aldığı uyarı durumunda sesli alarm cihazlarıyla birlikte ışıklı uyarı cihazları da aktif duruma geçmelidir. Işıklı uyarı sistemlerinde uluslararası normlarda belirlenmiş ve sağlanması istenen bazı özellikler aşağıdaki gibidir.

Farklı Tipteki Flaşör ve Flaşörlü Siren Grupları

► İşitme engellilerin çalışma, barınma ve yolculuk etme durumlarının olduğu bütün binalar ve taşıtlarda sağlanması istenen ışık şiddeti minimum 15 kandela(cd) dır.

► İşitme engellilerin yalnız başlarına kalacak otel odaların yüksek ışık seviyeleri minimum 110 kandela(cd) dır.

► Aynı mahalde birden fazla ışıklı uyarı cihazı varsa senkronizasyonları arasında maksimum 1-2 Hz’ lik fark olmalıdır.

►İlginizi Çekebilir: Bir Elektrik Mühendisinin Bilmesi Gereken Kanunlar, Şartnameler ve Yönetmelikler

Yangın Durumunda Alarm Verme Senaryoları Nasıl Belirlenir?

Yangın algılama sistemlerinin alarm verme durumları binaların kullanıcıları ve kullanım amaçlarına göre farklılık göstermektedir.

Bunlar;
1-) Ön Uyarı / Tahliye İçin Alarm Durumu
2-) Tahliye Alarmı

Olası bir yangın anında alarm verilmesi durumu çeşitli şart ve önceliklere göre belirlenmektedir. Bu durumlar aşağıda kısaca özetlenmiştir.

Ön Uyarı Alarm Durumu Hangi Amaçla Verilir?

Ön uyarı durumunun amacı; yangın algılama ekipmanlarından yangın paneline bir sinyal geldiği anda yalnızca itfaiye ve yangın mücadele ekiplerine uyarı gönderilerek, yangının gerçekten oluşup oluşmadığının kontrolü için bir ön uyarı sinyali istenebilir. Bu uyarıyı alan ekip çeşitli yöntemlerle sinyal gelen bölgede gerçekten yangın olup olmadığını kontrol eder ve olası yangın durumunda gerekli müdahale yapılır.

Ancak tehlike sınıfı yüksek olan binalar dediğimiz yangın durumlarında zamanlamanın önem olduğu binalar ya da mahallerde ön alarm verilmeksizin; yangın alarm sistemi devreye sokularak tahliye başlatılmıştır.

İdeal Tahliye Planında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Olası yangın durumlarında binaların tahliyesi can ve mal kaybınının önüne geçilebilmesi adına büyük önem arz etmektedir. Çok katlı ya da yüksek metrekareye sahip binalarda binanın tahliyesi önceden belirlenmiş bir plan dahilinde yapılmalı ve alarm sistemi bu plana uygun şekilde programlanmalıdır.

Aşağıdaki özel durumlar sağlanmadığı takdirde alarm sistemin binanın tamamında aktif edilmelidir.

► Binanın aynı anda tamamının boşaltılmasının kaosa neden olacağı tipteki binalarda; öncelikli olarak yangının oluştuğu ve yangından en fazla etkilenecek bölgelerde alarm verilmesi gereklidir. Tahliye öncelikli olarak yangının çıktığı bölgeden başlanmalıdır. Programlama yapılırken en çok etkilenen bölgeden en aza kadelemeli olacak şekilde planlanmalıdır.

► Hastane, huzurevi gibi fiziksel ve zihinsel olarak binadan tek başına çıkmak için yetersiz olan kişilerin tahliyesi için öncelikli olarak; bu kişilerin binadan çıkışı için görevlendirilmiş olan kişilere alarm gitmesi gerekmektedir. Sonrasında ise belirlenmiş senaryoya göre alarm durumu devam etmelidir.

► Yazının Sonraki Bölümü: Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar|3. Bölüm

Kaynaklar:
►TS CEN /TS 54-14 Standartı
►Binaların Yangın Korunması Hakkında Yönetmelik
►Yangın Algılama ve İhbar Sistemlerinin Bağlantı ve Montajları / MEGEP

►Akıllı Binalarda Analog Adresli Yangın Algılama ve İhbar Sistemi - Mustafa Özdamar / ANKARA - 2017

►National Fire Alarm and Signaling Code (NFPA - 72)