Akkor Flamanlı - Enkandesan Lambalar |
2.Bölüm

Dört bölümden oluşan yazımızın ilk bölümünde akkor flamanlı lambaların tarihçesini incelemiştik. Bu bölümde ise akkor flamanlı lambalardan, ampul ile ilgili yapılan ilk çalışmalardan ve ampulun iç yapısından bahsedeceğiz.

A- A+

07.05.2015 tarihli yazı 69945 kez okunmuştur.

Akkor Flamanlı Lamba Enkandesan Enkandesan Lambalar LED Lambalar LED Aydınlatma Aydınlatma Teknolojileri Armatürler

Giriş

Enkandesan lamba, akkor flamanlı lamba veya daha çok bilinen adıyla ampul, metal flaman telinin yüksek sıcaklıklara ısıtılması ve bu ısınma sonucunda flaman telinin ışıma yapması esasına dayanır. Sıcak flaman teli, havası alınmış veya tepkimeye girmeyen bir gaz ile doldurulmuş cam bir kürenin (ampulün) içine konularak havadan izole edilir. Lamba; cam kürenin içine gömülmüş, duy adı verilen vidalı terminal soketlerine uygulanan gerilim ile çalışır.

Akkor lambalar; boyut, ışık miktarı ve besleme gerilimi açısından geniş bir ölçekte üretilirler. Besleme gerilimi için herhangi bir regülasyon işlemine ihtiyaç duymazlar, düşük üretim maliyetine sahiptirler ve hem AC hem de DC gerilim altında çalışabilirler. Yapısının basitliği ve işletim kolaylığı nedeni ile akkor lambalar ev ve ticari yapıların aydınlatılmasında, dekoratif ve reklam aydınlatmalarında oldukça sık kullanılmaktadır. Renk verimleri yüksek olmasına rağmen ışık verimleri düşüktür. Bunun nedeni ısıl kayıplarının yüksek olması ve flamanın yaydığı ışınımın büyük bir kısmının kızılötesi ışınım olmasıdır.

►İlginizi Çekebilir: Tarihteki En İyi 10 İcat

Günümüzde enerjinin verimli kullanılması için yapılan çalışmalar kapsamında, dünya genelinde akkor lambaların yerlerini diğer lamba türlerine bıraktığını görüyoruz. Floresan lambalar, kompakt floresan lambalar, soğuk katotlu floresan lambalar (CCFL), yüksek basınçlı deşarj lambaları ve LED aydınlatma gibi yeni teknolojiler; lambanın harcadığı güce karşılık verdiği ışık miktarını arttırmaktadırlar. Avrupa Birliği'nde akkor lambaların piyasadan çekilme süreci devam etmektedir. Brezilya'da bu süreç tamamlanmıştır. Türkiye'de ise enerji verimliliği ile ilgili yapılan çalışmalar kapsamında bu süreç devam etmektedir.

Kısa Tarihçesi

Akkor flamanlı lambayı kimin icat ettiği sorusu sorulduğunda, Thomas Edison dahil 22 mucidin ismi karşımıza çıkar. Ancak Edison isminin öne çıkmasında üç faktör etkilidir; yüksek verimli akkor flamanı malzemesi, diğer mucitlerin elde ettiğinden daha iyi bir vakum ortamı ve merkezi bir kaynaktan yapılan güç dağıtımı için ekonomik olarak uygunluk.

Edison'un orijinal karbon flamanlı ampulü

►İlginizi Çekebilir: Dünyanın En Verimli LED Lambaları

Ampul ile ilgili ilk çalışmalar 1802 yılında İngiliz Humphry Davy tarafından, platin ince bir şeritten akım geçirilerek ilk enkandesan ışığının elde edilmesi ile başlamıştır. Elde edilen ışık pek parlak değildi ve fazla uzun sürmemişti ancak bu tarihten sonraki 75 yıl boyunca bu çalışmalara örnek olmuştur. Bunun dışında 1809 yılında Davy, 2000 adet pile bağlı iki karbon çubuk ile ilk ark lambasını yapmış ve İngiliz Kraliyet Enstitüsü'nde ilk sunumunu gerçekleştirmiştir.

1840 yılında İngiliz Warren de la Rue, vakumlanmış cam bir tüp içine bobin sarımlı bir platin tel yerleştirmiş ve üzerinden akım geçirmiştir. Elde edilen ışık verimli olmasına rağmen platinin pahalı olması sebebiyle lambanın kullanılması, ticari açıdan o tarihler için mümkün değildi.

Bu zamandan itibaren çeşitli bilim adamları ampul için uygun lamba teli (flaman) bulmak için araştırma yapmaya başladılar. 1840'da Joseph Swan karbonize, kağıt flamanını kullanarak ilk işlevsel ampulü yaptı ve 1860'da patentini aldı. Ancak ampul sönük ışık yayıyordu ve yanma süresi çok kısaydı. Ampulün tam iş görebilmesi için güç kaynağına ihtiyacı vardı.