Akkor Flamanlı - Enkandesan Lambalar |
3.Bölüm

Teknik Özellikleri ve Çalışma Karakteristikleri:

Akkor lambalar düzgün bir tayfa sahip, sürekli bir ışınım oluştururlar. Renksel geriverimleri yüksek, ışık verimleri düşüktür. Bunun nedenleri ise ısıl kayıplarının yüksek olması ve yayımlanan ışınımın büyük bir kısmının kızılötesi dalga boyunda olmasıdır. Lambanın ışık verimi, lambanın gücüne ve yapısına bağlı olarak 8-22 lm/W değerindedir.

Flaman telinin ortalama sıcaklığı 1.500 0C'dir, bunun sonucunda görünür bölgede ışıma oluşur. Flaman teli, çok yüksek erime noktası ve düşük buharlaşma özelliği nedeni ile volframdan elde edilen tungstenden yapılır. Tel, ısı kaybını ve buharlaşma sonucu oluşan madde kaybını engellemek için sarmal ve bükümlü olarak yapılır. Flaman teli, taşınma ve kullanım esnasında sarsıntıdan etkilenmemesi için destek telleri üzerine yerleştirilir. Destek telleri, esnek olması nedeni ile molibdenden yapılır.

Flamanın yapısı

Lambanın tüm içyapısını çevreleyen ve ısıya dayanıklı camdan yapılan bölüme kavanoz adı verilir. Kavanoz, flamanın hava ile temasını engelleyerek çalışma süresice oksijenle yanmasını engeller. Lambanın camı, ışık geçirme yapısına bağlı olarak düzgün, yayınık ve izotropik geçirme yapacak şekilde tasarlanır. Düzgün geçirme yapan camlarda lambanın ışıklılığı, telin ışıklılığına eşittir. Dış camın yayınık geçirme yapan malzemeden yapılması durumunda lambanın ışıklılığı daha düşük olacaktır. İzotropik geçirme yapan lambalarda flaman teli görünmez, bu durumda ampulün kendisi kaynak olarak kabul edilebilir. Ancak bu durumda kaynak çapının büyük olması nedeni ile ışık dağılımının belirlenmesi zordur ve aydınlatma tekniği açısında uygun değildir.

Flaman üzeriden geçen akım sonucunda oluşan ışıkla birlikte yüksek sıcaklık değerleri ortaya çıkar. Flaman telinin bükümlü yapıda olması sebebiyle yan yana olan sarımların birbirlerini etkilemesi sonucu bu sıcaklık değerleri hızlı bir artış gösterir. Bu artışın belirli sınırlar içerisinde tutulması gerekir. Oluşan ısının flaman üzerinden uzaklaştırılamaması durumunda lamba ömründe kısalma oluşur ve lamba kısa sürede hasar görür. Bu nedenle flaman üzerindeki ısıyı uzaklaştırmak ve flaman sarımları arasında oluşabilecek kılcal arkları engellemek amacıyla cam kavanozun içerisine azot-argon karşımı doldurulur. Azot, çok iyi ısı iletim özelliğine sahiptir. Argon gazı ise 18 elektronlu bir asal gazdır ve bu nedenle diğer elementler ile tepkimeye girmez. Argon gazının bu özelliğinden dolayı kılcal ark oluşumu engellenir.

Akkor lambalarda yayımlanan ışık, lambaya uygulanan gerilim değeri ile doğru orantılı olarak değişir. Lambaya uygulanan gerilimdeki artış lambanın yayımladığı toplam ışık akısında artışa neden olacaktır. Fakat nominal değerin üstündeki gerilimlerde lambanın içerisindeki argon gazının ark oluşumunu engellemede yetersiz kalması sonucu lamba ömründe ciddi bir azalma görülür. Ayrıca gerilimin artması sonucu oluşan sıcaklık artışı buharlaşmayı hızlandırır. O kadar ki, gerilim değerinin % 5 artması durumunda lambanın ömrü % 50 kadar azalır.

Besleme Sistemine Etkileri:

Akkor lambalar saf rezistif yüklerdir ve güç faktörü 1'dir. Yani şebekeden reaktif güç çekmezler ve aktif güç ile görünür güç birbirine eşittir. Lamba içindeki flamanın direnci, sıcaklığa bağlı olarak değişir. Soğuk flaman direnci, sıcak flaman direncinden yaklaşık 15 kat daha düşüktür. Akkor lambaların ilk çalışma anında, soğuk flaman direncinin düşük olması nedeni ile şebekeden çektiği anlık yüksek akıma saldırı akımı denir. Maksimum saldırı akımı, lambanın nominal akımının 20-30 katı kadar değerlere sahip olabilir. Teorik olarak maksimum saldırı akımı, uygulanan gerilimin tepe değerinin, soğuk flaman direncine bölünmesi ile bulunur. Ancak bu teorik bir değerdir. Pratikte flaman çabuk ısındığı için saldırı akımı bu değerlere ulaşmaz. Ancak uygulamada nominal değerin 5-10 katı değerlerine sahip olabilir. Tipik bir 100 W'lık akkor lambanın çektiği akım, 220 V'luk gerilim değerinde 0,45 A seviyelerindedir. Akımın kararlı hale gelmesi yaklaşık 0,1 saniye sürer, 0,13 saniyede ise lamba tam parlaklığının yaklaşık % 90'ına ulaşır. 0,1 s içinde akım, nominal değerin yaklaşık 10 katı olarak 4,5 A değerine ulaşır. Bu akım artışı, tesise bağlanacak lamba sayısını sınırlar. 10 tane lambanın bağlandığı bir sistemi düşünürsek milisaniyeler mertebesinde yaklaşık 45 A seviyesinde bir akım geçişi olur ki kablo boyutlandırması hesaplanırken bu değerlere dikkat etmek gerekir. Ayrıca bu akım artışının, koruma elemanlarının istemsiz olarak açmasına müsaade etmemek için koruma sistemleri ve sigortaların zaman gecikmeli olmasına dikkat edilmelidir.

Akkor lambalar, şebeke dalgalanmalarından ciddi oranda etkilenirler. Akkor lambalar için belirtilen lamba ömürleri, 220 V ve % 1 şebeke dalgalanması için yaklaşık 1000 saattir. Bu nedenle gerilim dalgalanmalarının yüksek olduğu veya besleme geriliminin 220 V'tan büyük olduğu yerlerde akkor lambaların kullanılması uygun olmayacaktır.

4.BÖLÜM için tıklayınız

1.BÖLÜM için

2.BÖLÜM için