Elektrik Tesislerinde Kesintiye Neden Olan 6 Hayvan

Hayvanların, Dünya'da oluşan çoğu elektrik kesintisinin sebebi olarak insan ve diğer faktörlerden sonra gelen en yaygın faktör olduğunu biliyor muydunuz? Kamu hizmetlerine bu konuyu sorduğunuz zaman, şebekedeki hayvanlarla ilgili yaşadıkları zorlukların hiç de az olmadığını vurguluyorlar. Bu kesintilere sebep olan hayvan türlerini sizler için yazımızda ele aldık.

A- A+

31.10.2019 tarihli yazı 10103 kez okunmuştur.

1- Sincaplar

Bakıldığında Sincaplar son derece sevimli hayvanlardır. Hemen hemen herkes onları sever. Fakat, ormanlık alanların yakınında bulunan havai hatlarında meydana gelen arızaların nedenlerinden biri bu sevimli sincaplardır. Sincaplar ne yazık ki elektrik direklerinin yakınındaki ağaçlardan sıçrayarak ve topraklanmış ekipmanı faz iletkenleriyle köprüleyerek hasarlara sebep olmaktadırlar. Yetkililer elektrik kesintisine neden olan sincapları elektrik noktalarından henüz tam anlamıyla korumuş değil. Sincaplarla ilgili kesintileri izleyen bir web sitesi olan CyberSquirrel'in isimsiz yaratıcısı Washington Post'a göre; siber bilgisayar korsanlarının yanında sincapların elektrik şebekesi için çok daha büyük bir tehdit oluşturduğunu belirtiyor.

1987’de yaşanan olayda, sadece bir sincabın bilgisayar merkezlerinden birini çıkardığında NASDAQ'da yaklaşık 20 milyon kullanıcı işlem yapamayacak duruma geldi. Bu en dramatik örneklerden biri olabilir.

Sincaplar son derece çevik, hareketli ve elektrik direklerine temas etmeye meyilli durumdadırlar. Bu nedenle, sincapları genel olarak elektrik ekipmanlarından uzak tutma girişimleri verimsiz sonuçlanabiliyor. Çünkü sincapların rotalarının değiştireceği ya da o bölgeden geçmeyeceğinin garantisi yok. Bu sebep ile güvenlik önleme faaliyetlerde daha çok ekipmaların korunmasına odaklanılmalıdır.

Peki bunun için ne gibi önlemler alındığını inceleyelim.

En yaygın teknik, sincapların faz iletkenlerine temas etmesini önlemek için burçlara ve yalıtıcılara plastik hayvan korumaları takmaktır.

Soldaki şekil, faz gerilimini topraklanmış trafo tankına bağlayarak elektrik hasarına neden olan bir syncope gösterir. Ortadaki şekil, sincapın elektrik ekipmanlarına zarar vermemesi adına plastik bir hayvan koruyucu ile donatılmış burcu göstermektedir. Sağdaki şekil ise, yaklaşmakta olan bir sincapın zararsız ancak gözle görülür bir elektrik çarpmasına karşı algılayıcı elektrostatik bir korumaya sahip burcu göstermektedir.

Aşağıdaki video elektrik trafolarında sincaplara karşı alınan önlemlerde deneme yöntemlerinlerinden birini göstermektedir.

2- Fareler, Sıçanlar ve Kemirgenler

Fareler, sıçanlar ve diğer kemirgen türleri , yeraltı kabloların yalıtım metaryellerini kemirerek yeraltı ile ilgili yaşanan kesintilerin başında yer
almaktadır. Bununla birlikte sıçanlar ve fareler 2. Sırada iken yılanlar ise üçüncü sırada gösterilmektedir. Bu hayvanlar kabloları kemirmenin dışında, fareler ve sıçanlar yılanları kendine çekerek daha da büyük problemi beraberinde getiriyorlar.

Kemirgenler tünel kazarken, elektrik kabloları ve plastik kablo kanalları da dahil olmak üzere bunların üzerlerinden geçerler. Özellikle Ortabatı ABD'de yeraltı teçhizat arızalarında en sık neden olarak kemirgenler gösterilir. Kemirgenlerin yer altı ekipmanlarına erişmesini önlemek için, tüm ekipmanlarının ve kanal açıklıklarının sıkıca kapatılması gereklidir. Bazı kuruluşlar, fareleri ve sıçanları uzaklaştırmak için ultrasonik cihazları kullanmış ve bu anlamda başarılı olmuşlardır.

HV ekipmanlı teslim ultrasonik hayvan koruma cihazının bir örneği (INMR)

Peki bir trafo merkezinde gizlenen bir fareye ne olur? Aşağıdaki videoda ne yazık ki farenin sonunun hüzünle sonuçlandığına tanık olabiliriz.

Kemirgenlere karşı alınan modern çözümlerden bazıları:

Dokuma cam elyaf bantlar: Çok iyi bir koruma sağlayan dielektrik bir çözeltidir, kemirgenlerin kablolara hasar vermesini yeterli oranda önleyebilir.
Çelik bant: Güvenilir bir korumadır fakat elektromanyetik parazitlere neden olabilir.
Poliamid 12 dış kılıf: Fiber optik kabloyu termitlerden korumak için kullanılır, ancak kemirgenlerin kemirmesi tam anlamıyla önlenemeyebilir.
Polipropilen Dış Kılıf: PA 12 kadar sert olmasa bile sert yüzeyinden dolayı fiber optik kabloların korunmasında etkilidir.
Kimyasal kovucular: Etkili değildir. Çünkü kemirgenler ısırdıklarını yemezler.

3- Kuşlar

Kuşlar iletim sistemlerinde, alt iletim sistemlerinde ve hava yalıtımlı trafo merkezlerinde hayvan kaynaklı problemlerin en yaygın nedenidir. Farklı kuş türleri farklı sorun türlerini de beraberinde getiriyor. Bunları genel olarak yuva kuşları, serçe türleri, yırtıcılar ve ağaçkakanlar olarak sınıflandırılabiliriz.

Yuva kuşları; genellikle evlerini kafes kulelerine, direklere ve trafo merkezlerine kurar. Yuvalarını yapmak için doğadan topladıkları malzemeler arızalara neden olabilir ve kuş dışkısı izolatörleri kirletebilir. Bununla birlikte bazı kuşların içgüdüsel doğası gereği, aynı yerdeki yuvalarına yeniden yuva kurma istekleri olabilir. Bu sebep ile yuvalarını kaldırmak zor olabilir. İşin daha da kötüsü ise, kuşları avlamak için, kendisinden daha büyük probleme sebep olabilecek avcıları (örneğin rakunlar, yılanlar, kediler) kendilerine çekebilirler.

Horoz kuşları ise dinlenmek veya av aramak için elektrik tellerini kullanırlar. İletkenleri kanatlarıyla köprüleyerek ve yalıtkanları dışkılarıyla kirleterek hasarlara neden olurlar.
Bunun ile birlikte az sayıdaki yavru kuş büyük problemler teşkil etmezken sürü halinde hareket eden ve göç eden kuşlar tam bir kaos ortamı yaratabilir.

Köprüleme Nedir ?

Köprüleme, bir kuşun veya hayvanın fazlar arasında veya faz ile toprak arasında temas kurarak kısa devre oluşturmasıdır. Aşağıdaki görüntü, büyük kuşların trafo merkezlerinde ve havai hatlardaki tüm dağıtım gerilimlerinde ne kadar sorun yaşayabileceğini açıkça göstermektedir.

Faz köprüleme genellikle kuşun veya hayvanın elektriğe çarpması ile olur. Buna bağlı olarak çarpma esnasında otomatik sistemin her seferinde kapanmasına neden olur. Sistemin tekrardan çalışabilmesi için kuşların ölüp tellerden düşmesi gerekir.

Bu normalde acil durum ekipleri tarafından fark edilmese de, genellikle uzun vadede hasarlar bırakır. Sistemin kuşlardan dolayı sürekli açılıp kapanması donanımı bozar. Bu olay çok sık rastlandığından dolayı alışılmış bir problemdir.

Yukarıda ki karenin sol kısmında telde görülen hasarı görebilirsiniz, zamanla bu hasar tel kopmasına kadar ilerleme riskine sahip. Sağ kısmında ise ölen kuşun direkte asılı kaldığını görülmektedir.

Köprüleme problemleri genellikle, çıplak iletkenlerin, burçların, bara sistemlerinin ve ilgili ekipmanın normal şartlar altında sorunsuz çalışan “hava boşluklu” boşluklara sahip olduğu tasarlanan orta gerilim sistemlerinde (tipik olarak <36 kV) meydana gelir.

Önlemler

Soldaki şekil bir dağıtım direğine konmuş kuşu gösterir. Bu davranış, orta şekilde gösterilen koni gibi cihazlarının kullanılmasıyla önlenebilir. Faz-kanat teması bu tarz basit yöntemlerle ciddi oranda önlenebilir.

Kartal ve şahin gibi yırtıcı kuşların uzun kanatlarından ve dışkılarından kaynaklı hasarlarda meydana gelir. Raptorlar da bu kuş türlerinden biridir. Raptorlar kalkış ve iniş sırasında büyük kanatlarından dolayı faz iletkenlerini köpüleyebilirler. Fakat raptorlar elektriksel hasarlara neden olmasının yanında çok daha büyük bir problemi beraberinde getirir. Elektrik direğine teması halinde ölme ihtimali olan Raptorlar neredeyse tüm ülkelerde federal statü ile korunmaktadır. Bu sebep ile hassasiyet gerektiren bir konu halini alır.

Ağaçkakanları incelediğimizde ise, kendileri böcekleri ararken veya yuvalar oluştururken gagalarıyla birlikte tahtadaki delikleri gagalarlar. Bu, ağaçlara zarar vermez (ağaç kabukları yenilenir), ancak yardımcı direklerde yıkıcı hasara neden olabilir. Ağaçkakan güvenilirliği problemleri için, çelik veya beton direkler kullanarak, hasarlı direklerin yanına yeni direkler yerleştirerek ve ağaçkakan kovucu kullanılarak hafifletilebilir.

Bir hidro hattında oturan büyük bir kuş sürüsü aniden aynı anda hareket ederse kısa elektrik hattına nasıl zarar verdiğini videoda inceleyelim.

4- Yılanlar

Yılanlar hem trafo merkezlerinde hem de yer altı sistemlerindeki en büyük güvenlik kaygılarındandır. Çok küçük deliklere sıkışabilirler, hemen hemen her şeye tırmanabilirler ve faz iletkenlerini kolayca uzatacak uzunlukları vardır. Yılanlar, kuşlar dışındaki diğer hayvanlardan daha fazla trafo kesintisine ve fareleri saymaz isek diğer hayvanlardan daha fazla yeraltı kesintisine neden olur. Yılanlar, vücut ısısının düzenlenmesine ve yiyecek elde etmeye odaklanan soğukkanlı hayvanlar oldukları için soğuk havalarda, sıcak elektrik dolapları arayabilir ; avlanırken, yer altı dağıtım sistemlerinde kendileri için yem ve yuva bulabilirler.

Yılanların gelişi genellikle elektrik dolapları iyi kapatıldığında ve gıda malzemeleri çıkarıldığında hafifletilebilir. Diğer bir alternatif çözüm ise trafo merkezlerine ve kritik ekipman parçalarına özel yılan çitleri yerleştirmektir. Bazı yılan çitlerinde, daha etkili olması açısından düşük voltajlı elektrik çarpması yöntemi kullanır.

Aşağıdaki video , büyük bir yılanının 13.000 voltluk Kuzey Atina trafosuna girmesinin sonucunda trafonun nasıl patladığını göstermektedir.

5- Ateş Karıncaları

Bir diğer problem ise ateş karıcılarıdır. Belki de yukarıdaki başlıkta belirtildiği gibi "Güzel" sıfatını verirken tekrardan düşünülebilir.
Aslen Güney Amerika'dan olan ateş karıncaları küçük ama ciddi etki yaratıyorlar. Yuva kurarken kullandıkları malzemeler kısa devrelere neden olabilir, iletken yalıtımında yemek yiyebilir ve ekipman bakımını zorlaştırabilir.

Güney Amerika'ya yayılmış, yerli karınca türleri yerini değiştirmiş ve elektrikli ekipmanlara yuva oluşturarak güvenlik problemlerine neden olmuşlardır.

Yangın karıncaları yılın her mevsiminde elektrikli evlerde bulunabilir. Klimalar, trafik sinyal kutuları ve diğer cihazlara zarar verebilirler. Bu birimlerde yuva yapan karıncaların kolonileri güçlüdür ve bakım personeli için sağlık tehditi oluşturabilirler.

Elektrikli yuvalar (örneğin, elektrik bağlantıları kesilmiş, bağlantı kutuları, yastıklı trafolar vb.) Kış aylarında sıcaklık, şiddetli yağışlardan dolayı karıncalara kuru bir yuvalama yeri olanağı sağlar.

Bir koloni bir elektrik kutusuna yuvasını taşıdığında, işçi karıncalar yuva yapmak için toprağı eşeler. Bu sebep ile korozyona neden olabilir. Ateş karıncalarının birleşince nelere sebep olabileceğini aşağıdaki videodan da öngörebiliriz.

6- Büyük Hayvanlar

Hacmi büyük olan hayvanlar genellikle tellere ve direklere temasta bulunarak probleme neden olur. Büyük ve güçlü oldukları için, fiziksel hasara yol açabilir ve acil kesintilere neden olabilir veya sistemi gelecekte kesintilere daha yatkın hale getirebilir.

En büyük hayvan problemlerinin başrollerinde; sığır, at, bizon ve ayılar bulunmaktadır.
Sığırlar elektrik tellerine sürtünerek güvenilirlik sorunlarına neden olur. Alıştıkları yeri benimseyen hayvanlar oldukları için, aynı hayvan aynı tele sürtünmeye devam edecek ve sonunda tellerin eğilmesine neden olacaktır. Bu davranışı caydırmak zordur ve azaltma stratejileri olarak barikat kurmaya veya telleri çıkarmaya odaklanmalıdır.

Atlar aynı zamanda tellere sürtünerek güvenilirlik sorunlarına da neden olabilir, ancak daha çok telleri göremedikleri için çarparlar. Bu çarpışmalar güvenilirlik problemlerine yol açmasa bile atı öldürebilir veya yaralayabilir. Bu durum bizler açısından hayvanlar üzerinde sorumluluk kaygıları oluşturabilir. Yaşanan çarpışmalardan barikatlarla veya elektrik tellerini daha görünür hale getirerek önlenebilir.
Bizon ise büyük ve güçlüdür ve kafasını nesnelere sürtmeye meyillidir. Bu nesne bir yardımcı kutup ise, büyük bir kesintiye neden olabilir. Bu davranışı önlemek için genellikle uygulanabilir bir yol yoktur. Fakat hafifletme çabaları barikatlara veya kutupların kaldırılması yöntemlerine başvurulabilir.

ABD nüfusun artmasına bağlı daha önce tahmin edilmeyen alanlara yayıldıkça, ayıların elekrik kesintileri konusundaki etkisi daha fazla önem kazanıyor. Çoğu sorun ahşap yardımcı direklerlerden kaynaklanıyor. Çünkü hem kahverengi hem de siyah ayılar ahşap direkleri çizik direkleri olarak kullanarak tırmanbiliyor. Ahşap direklerin etrafına çitler yerleştirerek veya ahşap direkleri çelik veya beton ile değiştirerek, ayının tırmanması önlenebilir.

Aşağıdaki videoda ise bir yılanın azimle avının peşinden ilerleyişi için elektrik tellerinde resmen dans edişini izleyebilirsiniz .

Bu videoda ise Sendai kentinde Miyagi Vilayeti'ndeki Yagiyama Zooloji Parkı'ndaki bir şempaze kaçtı. Daha sonrasında Japonyanın kuzeyinde bir elektrik tellerine tırmanarak saklanmaya çalıştı. Fakat şempaze yetkililerin
sakinleştirici iğnesinden kaçamadı.