Elektrik enerjisi, genelde uzun mesafelerde iletilir; şehir, kasaba ve köy gibi yerleşim yerlerine ve sanayi tesislerine dağıtılır. Bu iletimin ve dağıtımın başlıca elamanı çıplak iletkenlerdir. Elektriği ileten maddelere iletken madde denir.  
 

Gümüş ve altın en önemli iletken maddelerdir;  ancak bakır hem doğada yoğun olarak bulunması hem de altın ve gümüşe göre çok daha ucuz olması nedeniyle tercih edilmiştir. Elektrik iletken seçimlerinde en çok önem verilen kriterlerden biri optimal maliyettir. Bu özellik ele alındığında bakır, yerini zamanla daha ucuz olan alüminyuma bırakmıştır ve enerji nakil hatlarında alüminyum iletken olarak tercih edilmiştir. Alüminyum, elektrik iletken olarak ilk kez Amerika ve Fransa’da 1895 yılında hava hattı örgülü alüminyum iletkeni,  1908 yılında hava hattı çelik özlü alüminyum iletkeni olarak kullanılmıştır.

 

Alüminyum; uçak, elektrik, inşaat, elektronik gibi birçok uygulama alanında kullanılmaktadır. Alüminyum yeryüzünde Oksijenden ve Silisyumdan sonra en çok bulunan üçüncü elementtir; yaklaşık olarak yeryüzünün %8'ini kaplamaktadır. Bu nedenle Alüminyum; uçak, elektrik, inşaat, elektronik gibi birçok uygulama alanında kullanılmaktadır.
 

 

Alüminyumun yoğun olarak bulunması nedeniyle ham madde fiyatı bakıra göre çok daha ucuzdur. Tercih edilmesinin en önemli sebeplerinden biri maliyet açısından daha uygun olmasıdır. 

Alüminyumun yoğunluğu yaklaşık olarak bakırın yoğunluğunun yüzde otuzu kadardır. Bu nedenle Alüminyum daha hafiftir. Özellikle havai hatlarda hafiflik çok önemlidir. Ağır iletkenler ağır direk yapılarını gerektirir. Alüminyum iletkenlerin taşınması, işlenmesi ve montajı bakır iletkenlere göre daha kolaydır.

 

Tam Alüminyum İletkenler (AAC) ve Çelik özlü Alüminyum iletkenler (ACSR) olmak üzere kullanılmaktadır.  AAC sadece alüminyum, ACSR ise hem alüminyum hem de çelik tellerden oluşmaktadır. Alüminyum tellerin iletkenliğinden, çelik tellerin mukavemetinden yararlanılır. Bu iletkenler gerekli esnekliği sağlamak, askı ve gergi noktalarında oluşan titreşimler sebebiyle kopmasını önlemek amacıyla spiral şeklinde örgülü olarak yapılır. Örgülü iletkenlerde akım damardan damara değil damar yüzeyinde meydana gelen kir ve oksit tabakaları sebebiyle spiral örgünün içinde akar. Bu yüzden örgülü iletkenlerin direnç ve endüktansları, dolayısıyla endüktif reaktansları aynı kesit ve cinsteki örgülü olmayan iletkenlere göre daha büyüktür. Endüktans artışını azaltmak için damarlar birbirini ters yönde izleyen katlarda konsantrik olarak yapılır.   AAC ve ACSR’ler Türk Standardı TS-IEC 1089’a uygun olarak 15….750 mm² kesitleri arasında üretilir.

Özetle, Alüminyum’un ucuz olması, hafifliği ve özelliklerinin verdiği avantaj ile Alüminyum çıplak iletken fiyatları bakır iletkenlere göre çok daha ucuzdur.

Gelecek yazımızda görüşmek üzere.

 

mgurek@hascelik.com.tr