Kontaktör, bobinine enerji verilmesiyle açık kontakları kapatan, kapalı kontakları açan, uzaktan kontrol edilmeye imkân veren elektromanyetik anahtarlardır. Rölelerin aksine, yüksek akım çeken devrelerde kullanılır. Kontaktör elektrik motorlarında, kompanzasyonda kondansatörlerin devreye alınıp çıkarılmasında, ısıtma sistemlerinin ayarlanmasında sıklıkla kullanılır. Kontrol ettiği devreyi nominal akımın altında yönlendirdiği için belirli oranlardaki aşırı akıma karşı devreyi de korur.
 

Kontaktörün Yapısı

Bir kontaktörün yapısında bulunan temel elamanlar demir nüve, bobin, palet ve kontaklardır.
 

Demir Nüve: Alternatif akım kontaktörlerinde ince saçlardan yapılır, doğru akım kontaktörlerinde tek parçalı yumuşak demirden imal edilir. A.C kontaktörlerinde nüvenin ön yüzüne oyuklar açılır ve bu oyuklara bakır halkalar yerleştirilir. Bu halkalar hem gürültü ve titreşimi önler hem de akımın sıfır olduğu durumda nüvenin bırakılmasına engeller. D.C kontaktörlerinde ise bobinin enerjiden kesildiği anda paleti hemen bırakması için plastik pullar yerleştirilir.
 

► Şekil 1: Kontaktörün nüve yapısı
 

Bobin: Üzerinden akım geçmesiyle nüveye manyetik özellik katar. Sarım sayısı çalışma gerilimine göre değişir.

► Şekil 2: Kontaktör Bobini

Kontaklar: Normalde açık (NO) ve normalde kapalı (NC) olmak üzere iki çeşittirler. Bunlar ana ve yardımcı kontaklar olarak da adlandırılırlar. Palet üzerine yerleştirilen kontaktörlerin bir kısmı başlangıçta açık veya kapalıdırlar. Bobinin enerjilenmesiyle kontaktörler durum değiştirirler. Ana kontaklar (güç kontakları veya normalde açık kontaklar) genelde motor vb. yapıları çalıştırmak için kullanılırlar. Bu yüzden yapıları daha büyüktür. Kumanda kontaklarsa (yardımcı veya normalde kapalı kontaktarlar) ısı kontrol rölesi, zaman rölesi, termik aşırı akım rölesi gibi devrelerin kontrolünde kullanılır ve yapıları küçüktür. Buradan çıkarabileceğimiz gibi ana kontaklar yük akımını, yardımcı kontaklar kumanda akımını taşırlar.
 

► Şekil 3 : Kontakların çalışma yapısı

► Şekil4: Kontaktörlerin akım scalası da devreyi tam olarak korumak için oldukça önemlidir.

Kontaktörlerin Çalışması

Demir nüve üzerine yerleştirilmiş kontaktör bobine gerilim uygulandığında bobin mıknatıslık özelliği kazanır ve paleti çeker. Palet üzerindeki hareketli kontaklar sabit kontaklar birleşip açılır. Böylece normalde kapalı kontaklar açılır, normalde açık olan kontaklar kapanır. Basit bir devre üzerinden görecek olursak;
 

►Şekil 5: Bir alternatif akım kontaktörünün devresi

Yukarıdaki devrede başlangıçta başlatma butonu açıktır. Bu durumda A kontaktörü enerjilenmez. Dolayısıyla A1 kontağı açık L1 lambası yanmakta, A2 kontağı kapalı L2 lambası sönük durumdadır. Butonu kapattığımızda ise kontaktör enerjilenir ve A1 kontağını (NO) kapatır lamba söner, A2 kontağını (NC) açar ve lamba yanar.

 

Bağlantı Şeması

Motorlar kontaktörlerin en çok kullanıldığı devrelerdir. Üç fazlı bir motorun güç ve kumanda şeması aşağıdadır.

 

► Şekil 6:  Kontaktörle kumanda edilen bir üç fazlı motor şeması

“Start” düğmesine basılmasıyla bobin enerjilenir ve kontaktörümüz devreye girer, böylece “NC” olan kontaklar açılacak, “NO” olan kontaklar kapanacaktır ve motor çalışmaya başlayacaktır. Ayrıca devrede kullanılan aşırı akım rölesi de aşırı akım durumunda devreye girerek motorun enerjisini kesebilmektedir.

Kaynak:
 

► 
► 320volt.com
► megep.meb.gov.tr