Pako Şalter Nedir? Çalışma Prensibi Nasıldır? Çeşitleri Nelerdir?

Bir elektrik devresinde elektrik transferine izin vermek ya da iletimi engellemek için şaltere ihtiyaç duyulur. Şalter, temel bir manuel elektromekanik birimdir. Şalter çeşitleri çalışma ortamlarına, gerilimlerine, akım büyüklerine göre çeşitli gruplara ayrılır. Pako şalter mekanik bir elektrik anahtarıdır. Kumanda mandalının el ile çevrilmesi ile çalışır. Genel olarak elektrik güç devrelerinde bazende kumanda devrelerinde açma kapama kutup değiştirme, yıldız üçgen yol verme, komütatör gibi çok amaçlı kullanılır

A- A+

07.08.2022 tarihli yazı 21763 kez okunmuştur.

Bir elektrik devresinde elektrik transferine izin vermek ya da iletimi engellemek için şaltere ihtiyaç duyulur. Şalter, temel bir manuel elektromekanik birimdir. Anahtar açıkken, elektrik kontakları temas etmez ve elektrik akımı oluşmaz. Ek olarak, şalter anahtarı kapatıldığında, elektrik kontakları birbirine temas halinde olur ve devre boyunca elektrik akar. Devre kesici olarak da bilinen şalterlerin, en önemli fonksiyonu devreyi açma-kapama işlemlerinin yanı sıra, olası kısa devre ve aşırı yük durumlarında koruma sağlamak amacıyla anahtarlama yapmasıdır. Şalterler yapılarına, çalışma ortamlarına, gerilimlerine ve akım büyüklüklerine göre çeşitlilik gösterir.

Şalter çeşitleri çalışma ortamlarına, gerilimlerine, akım büyüklerine göre çeşitli gruplara ayrılır. Şalterler yapısı ve özellikleri itibari ile kullanıldıkları yerlere göre, yük şalteri, pako (paket) şalter, buton tipi (termik şalter) ve çevirmeli şalter, manyetik şalter, termik-manyetik şalter (tmş şalter), elektronik şalter olarak çeşitlere ayrılırlar. Ayrıca kuvvet tesislerinde; Yük Şalterleri, Alçak Gerilim Kesicileri, Manyetik Şalter, SF6 Gazlı Kesiciler, Enversör Pako Şalteri, Dahlender (Çift Devirli) Pako Şalter, Buton Tipi Şalter (Termik Şalter), Mandallı (Çevirmeli) Tip Motor Koruma Şalterleri, Termik-Manyetik Şalter (Kompakt Şalter) çeşitleri kullanılır.

Pako Şalter Nedir?

Pako şalter, döndürme etkisi ile çalışan elektromekanik anahtardır. Elektrik enerjisinin bir bölgeden başka bir bölgeye aktarılmasını sağlar. Pako şalter üzerindeki mandal, çoklu pozisyonda dönme hareketine sahiptir. Böylece çoklu devre fonksiyonlarını kontrol edebilir. Genel olarak elektrik güç devrelerinde, bazen de kumanda devrelerinde kullanılır. Açma kapama kutup değiştirme, yıldız üçgen yol verme ve komütatör gibi çok amaçlı kullanılır.

Bir eksen etrafında döndürülür ve birden fazla kontak yuvalarının bir mil üzerinde arka arkaya sıralanmasından oluşur. Motor bağlantı işlemlerinde, ölçü aletleri komitatörlerinde, kontrol ve dağıtım tablolarında kullanılır. Pako şalterlerin kullanımı çok basittir. Transfer anahtarı gibi çalışır ve enerjiyi bir noktadan diğerine kolaylıkla aktarır. Elektrik sektöründe paket şalter veya envansör şalter olarak da isimlendirilir.

Pako Şalterin Çalışma Prensibi

Paket şalter, üzerindeki kolun çevrilmesi ile çalışır. Kolun çevrilmesi ile bakalit dilimler döner. Üzerlerindeki kontaklar konum değiştirir.

Pako Şalter Nerelerde Kullanılır?

► Pako şalterler sık açma ve kapama gerektiren aşağıdaki ana ve yardımcı devrelerde,
► Bir ve üç fazlı elektrik motorlarının besleme devresini açıp kapayarak yol verme ve durdurma işlemlerinde, ayrıca bu motorlar için yıldız-üçgen şalterleri, sağ-sol kumanda ve kutup değiştirme şalterleri,
► Yardımcı devrelerde şalt programına göre kumanda sinyallerini ölçme işlemlerinde,
► Transformatör ve kaynak makinelerinde açma kapama selektör ve kademe değiştirmede kullanılır.

Pako Şalter Çeşitleri

Açma Kapama (0-1) Pako Şalteri

Küçük güçlü 3 fazlı motorların direkt olarak çalıştırılıp durdurulması için kullanılır. Pako şalter, motor kumanda devresinde elektrik sigortaları ile birlikte kullanılır. “0” konumda motor çalışmaz, “1” konumda motor çalışır.

Yıldız Üçgen Pako Şalteri

Küçük güçlü 3 fazlı asenkron motorlara yıldız üçgen yol verme amacı için kullanılır. Yıldız üçgen yol vermede, ilk önce yıldız yol verilir sonra motor normal devrine ulaşınca üçgen bağlantılı çalışmaya geçirilir. Yıldız çalışma süresi uzun tutulursa motor yüklendiğinde moment üçgen çalışmaya göre küçük olacağı için yükü kaldırmaz. Ayrıca yıldız çalışmadan üçgen çalışmaya geçilmesi çok ani olmalıdır. Bu süre uzun tutulursa üçgene geçilirken şebekeden darbe şeklinde ani akım çekilir. Yıldız üçgen yol vermede gecikmeli tip sigorta kullanılmalıdır.

Envensör Pako Şalteri

Küçük güçlü motorlarda devir yönü değiştirme, kontaktör ve buton yerine pako şalter ile ya da kollu şalter (özengeli şalter) ile yapılır. Bunun için pako şalterin farklı konumunda iki fazın yeri değiştirilmiştir. Pako şalter fiyatları, ekonomik olduğu için tercih sebebidir. Ancak bu yöntemin sakıncası, koruma rölelerinin kullanılmamasından kaynaklanır. Ayrıca motor bir yönde dönerken tam durmadan dönüş yönünü değiştirmek sakıncalıdır.

►İlginizi Çekebilir: Harmonik Filtre Reaktörleri Nedir? Nasıl Seçilir? Avantajları Nelerdir?

Dahlender (Çift Devirli) Pako Şalter

Dahlender motorlar, statora sarılan tek sargıdan ½ oranında uçlar çıkartılarak ayrı devir elde edilen motorlardır. Bir dahlender motorun 9 adet sargı ucu vardır. Bunlardan üç tanesi (x-y-z) çıkış uçları olup motorun içerisinde yıldız bağlanabilirler. Diğer uçlar klemens tablosuna çıkartılır. Bu uçlar, düşük devirli motorlar için seri-üçgen, yüksek devirli motorlar için paralel-yıldız olarak bağlanırlar. Pako şalter 1 konumuna getirildiğinde motor üşük devirde, 2 konumuna getirildiğinde yüksek devirle döner

Kutup Değiştirici Pako Şalter

Çalışması istenilen elektrik devresini seçmekte kullanılırlar. Genelde kullanım alanları dağıtım panolarının içinde, jeneratör ile şebeke elektriği arasında seçim yapmak içindir. 1-0-2 konumlarına sahiptir. 0 konumunda elektriği keser, 1 ve 2 konumunda ise elektrik enerjisi farklı yönlerde iletilir.

Kademeli Şalter

0-1-2-3 konumları vardır. 0 konumunda elektriği keser, 1,2 ve 3 konumunda ise elektrik enerjisini farklı yönlerde iletir.

Voltmere veya Ampermetre Pako Şalteri

Bir ampermetreye veya voltmetreye bağlanarak seçilen konumdaki Fazlararası / Faz-nötr gerilim ve akımların görüntülenmesini sağlar.

Kumanda Pako Şalteri

Start-Stop konumları vardır. Makinelerin başlatılması ve durdurulmasında kullanılır.

Çok Kademeli Pako Şalter

0-1-2-3-4……. 11 şeklinde konumları vardır. Çok fazla yönde elektrik enerjisinin yönlendirilmesi işlemini gerçekleştirir.

►İlginizi Çekebilir: Otomasyon Kontaktörleri | Bina İçi Aydınlatma

Pako Şalterin Avantajları

► Kullanımları basittir.
► Bir transfer anahtarı gibi çalışır ve enerjiyi bir noktadan diğerine aktarır.
► Ucuz ve kompakt boyuttadır.
► Bakım gerektirmez.
► AC ve DC uygulamalarında kullanılabilir.
► Yüksek derecede IP korumasına sahiptir.
► Pano kapısına veya pano içine monte edilebilir.
► Çok sayıda kontrol varyasyonu vardır.
► Düşük ve yüksek sıcaklıklarda güç kaybı olmadan çalışabilir.
► Kurulum süresi kısadır.
► Montaj sonrası hemen devreye alınabilir.
► Uzun elektriksel ve mekanik ömre sahiptir.

Pako Şalterin Dezavantajları

► Termik ve manyetik akımlara karşı herhangi bir koruma fonksiyonu yoktur.
► Kontaktör ve röle gibi uzaktan kontrol edilemez
► Değiştirmek için fiziksel bir dönme kuvveti uygulanmalıdır.
► Çok yüksek akımları izole edemez.

"Chint Türkiye | Ürün Kataloğu"