Tipik bir röle iki kısımdan oluşur: DC gerilim ile beslenen bobin ve bu bobine bağlı olan mekanik kontaklar. Rölenin içinde bobin ve kontaklar birbirinden yapısal olarak izole edilmiştir. Dolayısıyla bobinin besleme devresi ile kontakların bağlandığı devre ayrıdır.

Ancak diğer taraftan bobin ile kontaklar birbirine manyetik olarak bağlıdır. Bobine enerji verildiğinde bobine bağlı olan çekirdek, manyetik kuvvete maruz kaldığı için doğrusal bir hareket yapar. Bu çekirdeğe bağlı olan kontaklar da, bu doğrusal harekete bağlı olarak anahtarlama yapar ve belirli iki noktayı birbirine bağlar veya birbirinden ayırır.

Şekil 1: Rölenin Dıştan Görünüşü


►İlginizi Çekebilir: İndüktör (Bobin Nasıl Çalışır)? | 1. Bölüm

 

Şekil 2: Röle Terminalleri

Şekil 2'de görülen röle, 5 adet terminal içermektedir. Bu terminallerden ikisi röle bobininin besleme uçlarıdır. Bu uçlara genellikle DC gerilim bağlanır. Eskiden AC gerilim içeren (ve muhtemelen eski tesislerde hala kullanımda olan) röleler vardı ancak güvenlik için yeni rölelerin çoğu düşük gerilimli DC ile çalışır. DC besleme gerilimi genellikle 12 V veya 24 V olarak uygulanır.

Geri kalan 3 terminal kontaklara bağlıdır. Rölenin çeşidine ve markasına göre değişmekle birlikte, yukarıdaki rölede bulunan üç kontak terminalinden birisi genel (common) uç, birisi normalde açık (NO normally open) ve diğeri normalde kapalı (NC, normally closed) ismi verilen uçlardır. Bu uçlar, besleme geriliminden daha yüksek değerli akımları iletmek veya kesmek için kullanılır.
 

Rölede hangi uçların besleme ve hangi uçların terminal ucu olduğunu belirlemek için çeşitli yöntemler vardır. Yeni bir rölede bu uçlar, röle üzerinde resmedilmiştir. Eğer eski bir röle ise ve üzerindeki resimler, kabartmalar herhangi bir nedenle silinmişse katalogdan bakılmalıdır.

Eğer katalog da yoksa basit bir avometre ile uçlar belirlenebilir. Avometrenin 'ohm' kademesinde bobin uçları belirli ve sabit bir direnç değeri göstermelidir. Bobin uçları belirlendikten sonra avometre 'buzzer' kademesine alınır ve NO ve NC uçları bulunur. Avometrenin bir probu ortak uca temas etmek üzere, diğer prob NO ucunda sinyal vermemeli, NC ucunda ise sinyal vermelidir.
 

Piyasada çok çeşitli röleler bulunmaktadır. Çeşitli kullanım amaçlarına göre en doğru röleyi seçmek için rölenin kullanım kılavuzunu doğru okumak gerekir.
 

Şekil 3: Röle İç Yapısı


►İlginizi Çekebilir: Aşırı Akım Röle Koordinasyonu (IEC-SI Standartına Göre) 

Şekil 3'de, plastik kapak kaldırıldığında rölenin iç yapısı görülmektedir.

Şekil 4: Röle Kontak Uçları

Şekil 4'de üç tane kontak ucu görülmektedir. Röle enerjisiz durumdadır ve kontakların pozisyonları da rölenin enerjisiz durumdaki haline göre isimlendirilir. Ortadaki uca ortak (common) uç adı verilir. Üstteki kontak ile ortak uç temas halindedir. Dolayısıyla normalde kapalı pozisyon için üstteki uca NC kontak denir. Alttaki uç açıkta olduğu için normalde açıktır, böylece NO kontak adını alır.
 

Şekil 5: Röle Kontak Uçları


► İlginizi Çekebilir: Termik Röleler Genel Yapısı

Bobine enerji verildiğinde, bobin bir elektromıknatıs haline gelecek ve ortasındaki çekirdeği hareket ettirecektir. Ortadaki uç bobinin çekirdeğine bağlıdır. Böylece bobinin enerjilenmesi ile çekirdeğin hareketine bağlı olarak konum değiştirecek ve alttaki uca temas edecektir. Böylece NC kontak NO'ya, NO kontak NC'ye dönüşecektir.

Şekil 6: Röle İçindeki Bobin

 

Yukarıda, bobinin yakından görünümü yer almaktadır. Bobinin ortasındaki demir çekirdek açıkça gözükmektedir.

Şekil 7: Röle İçindeki Yay Sistemi

Rölenin enerjisiz durumunda ortak ucun NC kontak ile temas edebilmesi için yay sistemi yer almaktadır. Yukarıdaki fotoğrafta görüldüğü gibi yayın alttaki ucu sabittir. Üstteki ucu ise bobinin çekirdeğine ve dolayısıyla ortak uca bağlıdır.
 

Bobine enerji verildiğinde ilk anda çekirdek hareket etmez, çünkü yay kuvveti ile bağlıdır. Ancak bir süre sonra bobinde oluşan manyetik kuvvet yayın çekme kuvvetini yenecek ve çekirdeği hareket ettirecektir. Bu olay çok kısa sürelerde gerçekleşir ve gözle farkedilmez.
 

Kaynak: 

► HowStuffWorks