Sağlık sektörü de cerrahi benzetim, psikolojik tedaviler, robotik cerrahi ve cerrahi beceriler kazandırmak için simülasyonlar gibi sanal gerçeklik ürünlerini kullanarak bu teknolojiyi benimsemiş ve yeni yaratıcı ürünlerin hızla hayatımıza girmesinin önünü açmıştır. Sanal Gerçeklik, sağlık çalışanlarının herhangi bir tehlike olmadan yeni beceriler kazanmaları ve mevcut olan becerilerini geliştirip uygulamaları için güvenli bir ortam sağlar. Ayrıca sanal gerçeklikle acı verici tıbbi deneylerin insanlar ya da hayvanlar üzerinde denenmesine gerek kalmadan, yaratılan sanal ortamda benzetimi oluşturularak, alınan sonuçlara göre teknikler geliştirilmesi ve hastaların da bu bağlamda en az tehlikeyle tedavi edilmesi amaçlanır.
 

Sanal Gerçeklik tıpta devrim hedeflemektedir (Resim: Medelita)

İnsanlar Sanal Gerçeklikle tanıştığından beri bu teknolojiyi kullanabileceği alanların hayal gücüyle doğru orantılı olduğunun farkına varmıştır. Sağlık sektörü de insan hayal gücünün bu "Sanal Gerçekliği" soktuğu alanlardan sadece bir tanesidir. Bilim insanlarının yıllardır çizim defterlerinde, yazı tahtalarında geliştirmeye çalıştığı teşhis ve tedavi yöntemleri Sanal Gerçeklikle yaratılan sanal ortamlarda daha verimli ve en az tehlikeyle uygulanabilir hale gelmiştir.
 

Sanal gerçeklik, sağlıkta büyük bir alanda kullanılmaya başlamış ve gelecekte de hızla daha da büyük alanlara girmesi düşünülen bir teknolojidir. Sanal Gerçekliğin günümüzde kullanıldığı alanlar;

Biyolojik Doku Modelleme, Haptik Algı Sistemleri ve Gelişmiş 3 Boyutlu Simülasyon da sağlıkta sanal gerçekliğin araştırma alanlarıdır.

 

►İlginizi Çekebilir: 3D Printer'lar ile Organ Baskısı

İçinde bulunduğumuz zamana kadar Sanal Gerçeklik kullanılarak birçok tedavi yöntemi geliştirilmiş ve bazıları hastalar üzerinde uygulanmıştır. Bu yöntemler, başarılı sonuçların alınmasıyla süreklilik kazanmış ve kullanımı yaygınlaşmıştır.

Sanal Gerçeklikle örümcek korkusuyla yüzleşen bir hasta (Resim : alliance/dpa)

Fobileri olan hastalar için geliştirilmiş olan bu tedavi yöntemi kapalı alan, yükseklik, böcek gibi korkuları olan hastaları tedavi etmek için Sanal Gerçekliğin kullanıldığı ve psikiyatride yaygın olarak kullanılması beklenen bir tedavi yöntemidir. Louisville Üniversitesi’nde uçan cisim korkusu ve klostrofobi sorunları olan hastalar üzerinde uygulanan Sanal Gerçeklik tedavisi psikiyatristlerin başyardımcısı konumundadır. Bu yöntem sayesinde hastalar herhangi bir tehlikeye maruz kalmadan yaratılan sanal gerçeklik ortamında tekrar tekrar korkularıyla yüzleştiriliyor ve bu da yapılan tedavilerin sonuçlarının hızlı bir şekilde görülüp yol haritası çizilmesine yardımcı oluyor.
 

Sanal Gerçeklikle travma sonrası stres bozukluğu tedavisi gören bir asker (Resim: Wired)

Sanal gerçeklik fobi ve anksiyete gibi sorunları olan hastalar üzerinden kullanımına benzer bir şekilde askerler gibi travma sonrası stres bozuklukları olan hastalar üzerine de uygulanmıştır. 1997 yılında University of Southern California Institute yayınladığı bir makalede Vietnam’da askerler üzerinde Sanal Gerçeklik uygulamaları yapıldığından bahsetmiştir. Günümüzde de birçok klinik askerlere yaşadıkları savaş ortamını yeniden yaşatıp yüzleştirme tedavisi yapmak üzere Irak ve Afganistan’daki savaş ortamının sanal olarak yaratılmasını sağlayan benzer Sanal Gerçeklik simülasyonları kullanmaktadır. Bu sayede hastaların güvenli ve kontrollü bir ortamda kendileri ve başkaları için oluşturabileceği yıkıcı davranışlar gözlemlenebilmekte ve buna göre önlemler alınmaktadır.

Sanal Gerçeklik oyunları hastaların ağrı ve acıyı hissetmelerini engelleyerek doktorların işlerini kolaylaştırmaktadır.

Yanık kurbanları için ağrı ve acı süreklilik gösteren bir konudur. Doktorlar yanık kurbanı olan hastaların oyalama tedavisiyle acılarını unutabilecekleri bir yöntem üzerinde düşünmektedirler. Bu yöntemle acı verici tedaviler sürerken, hastalar Washington Üniversitesi’nde geliştirilen SnowWorld isimli sanal gerçeklik oyununu oynamaktadır. Soğuk bir ortamda penguenlerle kartopu oynarken Paul Simon dinleyen hastalar tedavi esnasında acılarını unutmaktadırlar. Izdıraplı tedaviler esnasında kullanılan bu yöntem beynin acı ve ağrı duyularını devre dışı bırakıp sanal gerçeklik ortamına adapte olmasıyla başarılı sonuçlar vermiştir. 2011 yılında patlayıcılar sonucunda yanıklara maruz kalan askerler üzerinde yapılan bir çalışma SnowWorld’un morfinden daha etkili olduğunu göstermiştir.
 

Cerrahlar için eğitim, genellikle kadavralar üzerinde ve daha deneyimli doktorların yardımıyla kademeli bir süreç gerektirir. Sanal gerçeklik, gerçek hastalara herhangi bir risk olmadan, uygulamada başka araçlar sağlayabilir. Örneğin; Stanford Üniversitesi’nde, dokunsal geribildirim içeren bir ameliyat simülatörü bulunmaktadır. Stanford’un sinüs cerrahi simülasyon uygulaması, hastalara üç boyutlu modeller oluşturmak için CT taramaları yapmakta ve bu uygulama 2002 den beri kullanılmaktadır. Bu uygulamaların teknolojinin ilerlemesiyle gelecekte daha da gelişmiş formlarının çıkması beklenmektedir.
 

Sanal Gerçeklikle Fantom Ekstremite Sendromu Tedavisi (Resim: Livescience)

Fantom ekstremite ağrısı, uzuvların cerrahi müdahaleyle kesilen bölgesinde hissedilmeye devam edilen ağrıdır. Örneğin kolları kesilmiş bir hasta yumruğunu çok sıkı kenetlemiş gibi hissetmekte ve rahatlamaya ihtiyaç duymaktadır. Fakat ağrı bundan daha keskin ve daha dayanılmazdır. Geçmiş tedaviler, hastaların bir ayna görüntüsüne bakarak uzuvları varmış gibi hissetmesine ve acılarını hafifletmeye yönelik olmuştur. Bu görüntüde uzuvlar kişiye senkronize bir şekilde hareket etmekte ve hastaların beyinlerinin ağrıyı unutmasını sağlamaktadır. Benzer şekilde, Nörobilim tıbbi dergi Frontiers fantom uzuv ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilecek sanal gerçeklik oyunlarıyla ilgili 2014 yılında bir çalışma yayınlamıştır. Sensörlerin sinirlerden girişler alması mantığıyla çalışan bu oyunda hastalar sanal uzuvlarını kullanarak görevler yapmaktadırlar. Bu sayede hastalar ağrılarını unutup kendilerini kontrol edebilirler.


 

Hastaların beyin hasarlarını görebilmek amacıyla oluşturulan sanal gerçeklik görevlerini yapması beklenir. (Resim: Top Physio)
 

Yaratılan sanal gerçeklik ortamlarıyla hastaların beyin hasarlarının değerlendirilmesi ve rehabilitasyonu da yapılabilir. Oluşturulacak sanal gerçeklik görevleriyle hastalar izlenebilir ve değerlendirilebilir. Örneğin bilim insanları beyin hasarı olan hastaları tedavi etmek amacıyla bir sanal gerçeklik ortamı yaratmış ve farklı renklerdeki kapılardan oluşan bir ortamda çıkış noktası bulabilmeleri için hastalara sanal gerçeklik görevleri vermiştir. Bu nöropsikolojik bir test olan Wisconsin Kart Eşleştirme testine benzer bir görevdir fakat yaratılan ortam gerçeğe çok yakın olduğundan daha olumlu sonuçlar vermektedir.

 

Sanal gerçeklikle otistik bir çocuğun eğitimi. (Resim: International Society for Presence Research)

Texas Üniversitesi’nde otizmli çocuklara destek olması açısından sosyal beceriler üzerine bir eğitim programı oluşturulmuştur. Çocuklar tanımadığı biriyle buluşma ya da iş mülakatına benzer sanal gerçeklik durumlarına sokularak beyin dalgaları izlenmiş ve görüntülenmiştir. Bu sosyal davranışları izleme açısından önemlidir. Program sonucu sanal gerçeklikle oluşturulan ortamlarda çocukların beyin aktivitelerinde artış gözlemlenmiş ve inceleme amacı başarıya ulaşmıştır.
 

Sanal Gerçeklik meditasyon için istenilen ortamın yaratılmasını sağlar.
 

Meditasyon anksiyete gibi sorunların tedavisinde tercih edilebilen yöntemlerden birisidir. Sanal gerçeklikle insanlar okyanusun derinlerine inebilir, ya da bir tepeden şehri izleyebilirler. Meditasyon için gerekli ortamlar sanal gerçeklikle yaratılabilir ve bu sayede başarılı sonuçlar alınabilir. Meditasyon her ne kadar tıbbi bir terim olarak çok kullanılmasa da batı ülkeleri tıpta meditasyonun hastaları rahatlamak amacıyla kullanılabileceğini kabul eder.

Sanal gerçeklikle tekerlekli sandalyedeki bireyler için yaratılan sanal gerçeklik ortamlarıyla yüzme koşma vb. aktivitelerin simülasyonu oluşturulup engelli bireylerin hayattan daha fazla zevk alması sağlanabilir. Örneğin; Fove isimli kulaklık üreticisi şirket fiziksel engelli çocuklar için göz izleme teknolojisini kullanarak piyano çalmalarını sağlayabilecek bir uygulama geliştirmiştir.

Genel olarak, sağlık alanında sanal gerçeklikle tedavi yöntemleri yaygın olarak kullanılmakta ve kullanım açısından ilk günlerindeki önemiyle devam etmektedir. Bu alanda yenilikler de her geçen gün artmaktadır. Çok uzak olmayan gelecekte, işler yapay zeka, derin öğrenme, büyük veri analitiği, sensörler, biyo-geribildirim ve sanal gerçekliğin sorunsuz entegrasyonuyla daha da gelişmiş bir hal alacak ve kendimizi bambaşka bir dünyanın içinde bulacağız. Akıllı ürünler ve simülasyonlarla ileride belki daha sebebi bile bilinemeyen hastalıkların kaynaklarını öğreneceğiz ya da tedavisi olmayan hastalıklara yeni tedavi yöntemleri geliştireceğiz. Aktif olarak sağlıkta; görüntüleme teknikleri, organ benzetimleri için doku modellemeleri, duyusal geri beslemeler alınabilen insan-bilgisayar ara yüzleri kullanılmakta ve insan anatomisini en detaylı şekilde görselleştirecek sanal gerçeklik ürünleriyle yöntemler ve tedaviler geliştirilmektedir.