5S Tekniği Nedir? Nasıl Uygulanır?

5S tekniği kaliteli ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturarak, bu ortamın devamlılığını sağlamak için geliştirilmiş bir tekniktir. 5S tekniği; iş hayatında çalışma performansını büyük ölçüde arttırmasından dolayı, son dönemlerde çalışma alanlarında en çok uygulanan tekniklerden birisi olmuştur. Bu yazımızda, 5S tekniği hakkındaki ayrıntıları inceledik.

A- A+

07.02.2018 tarihli yazı 33606 kez okunmuştur.

5S 5S tekniği kalite düzen

5S tekniği, 1950 yılında Japonya’da ortaya çıkmıştır. 5S tekniği; işletmelerdeki düzen ve disiplini sağlamak, gereksiz malzeme stokunu engellenmek, çalışanların verimliliğini arttırmak, düzgün ve kolay ulaşılır arşivleme yapılmasını sağlamak, malzeme ve işgücü israfını azaltmak, güvenliği ve çalışma motivasyonunu artırmak amacıyla oluşturulan bir sistematiktir. Ayrıca, küçükten büyüğe çoğu işletmenin, en küçük ayrıntıları dahi denetlemesini sağlar. 5S; Ayıklama (Seiri), Seiton(Düzen), Seiso(Temizlik), Seiketsu(Standartlaşma), Shitketsu(Disiplin) kelimelerinin slogan haline getirilmiş halidir. Bu teknik uygulanırken aşağıdaki adımlar takip edilir. Her adımın uygulanış sırası oldukça önemlidir.

►İlginizi Çekebilir: İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Ayıklama (Seiri)

5S tekniğinde, çalışma alanında bulunan malzeme ve ekipmanların; gerekli veya gereksiz olarak ayrıştırılıp yerlerinin ona göre belirlenmesi işlemine, ayıklama denir.
►Gerekli olan malzemeler, gereksiz olan malzemelerden ayrıştırılır.
►Gereksiz olan malzemeler, çalışma alanından uzaklaştırılır.
►Şuan çalışılan iş üzerinde kullanılacak malzemeler, bir kenarda biriktirilir.
►Fazlalık olarak düşünülen malzemeler, çalışma alanından uzaklaştırılır; ortak bir alana konur. Bu alanı düzenleyecek yetkili kişiler görevlendirilir.
►Gereksiz olan malzemeler, kırmızı renkle etiketlenir ve ortak bir kırmızı alan sahasına yerleştirilir.
►Ortak kırmızı alan sahasını düzenleyecek yetkililer, kırmızı alan başında toplantı yapar ve hangi malzeme ve aletin hangi birime gideceğine karar verir.

Kırmızı Etiket Tekniği

Gerekli ve gereksiz malzeme ve ekipmanların ayrımını yaparken ,görsel olarak gereksiz malzeme ve ekipmanları; bize tanımlayan, neden gereksiz olduğunu açıklayan, gereksiz olduğunu kimin tanımladığını söyleyen tekniğe, kırmızı etiket tekniği denir.
Ayıklama işlemi esnasında; son bir ay içinde kullanılmamış, acil durumlar için gerekmeyen, tedarik süresi içinde temin edilecek miktardan az olan, raf ömürlü olmayan malzeme ve ekipmanlara uygulanan etiketleme işlemidir. Bu tanımlara uyan malzeme ve ekipmanların, sahadan uzaklaştırılması gerektiği anlaşılır.

Düzenleme (Seiton)

5S tekniğinde, ikinci S olan Seiton(düzenleme), çalışma alanında kullanılacak olan gerekli malzemelerin en kısa sürede ve kolaylıkla bulunabilmesi için uygulanan bir aşamadır. Düzenlenecek olan malzemeleri herkesin aynı ad ile bilmesi çok önemlidir. Bu aşama çalışılan alandaki tüm malzeme kullanıcılarıyla birlikte gerçekleştirilir. 5S tekniğinde, düzenleme aşamaları;

►Her malzeme tek tek isimlendirilir ve kullanım sıklığı tespit edilir.
►Eşyaların yerleştirilmesi ise şu şekilde gerçekleştirilir. Çok gerekli eşyalar el atında ya da çalışma alanında, daha az gerekli olan eşyalar alt rafa, az gerekli olan eşyalar üst rafa konur. Aranılan ekipmanlar ve dökümanlar 30 saniye içinde belirlenen yerlerinden bulunabilmelidir.
►İş yerinde kabloların, hava kanallarının ve boruların düzeni de dikkat edilmesi gerekilen hususlardandır. 5S tekniğindeki düzene göre kablolar, hava kanalları ve borular yerden yüksek bir yere monte edilmelidir.
►Çalışma alanında kullanılan alet, malzeme ve ekipmanların kullanma el kitabı, kullanım noktasının yakınına yerleştirilir. Ayrıca görsellerden ve çizelgelerden yararlanılarak kolaylaştırmalar sağlanabilir. Örneğin;basınç ölçer değer aralığı bilgisi, bir kalem yardımıyla basınç ölçerin üzerine işaretlenir ve böylece bu bigiye sahip olmayan bir kişi bile, olması gereken aralığın kontrolünü kolayca yapabilir.
►Depolama sahasının girişi geniş tutulur. Yerden tasarruf etmek için depolama duvarlar boyunca yapılır.
►Kolay ulaşım için malzemelerin ön yüzlerini geçitlere bakacak şekilde yerleştirilir.
►Benzer malzemeleri çabuk belirleyebilmek için renk kullanılır. Her bir malzeme ve depolandığı saha belirgin biçimde etiketlenir.
►Her bir özel makine için gereksinim duyulan aletleri, ölçme araçlarını düzenlemek için özel tasarlanmış pano kullanılır.

Temizlik (Seiso)

Temizlik 5S tekniğinin 3. Aşamasıdır. Bu aşamanın amacı, malzeme ekipmanlarını temiz tutarak ömürlerini uzatmak aynı zamanda çalışma ortamında herhangi bir arızanın nerden kaynaklandığını kolayca gözlemleyebilmektir. Örneğin; önceden yağ sızıntısı olmuş ve temizlenmemiş bir atölyede tekrarlanan yağ kaçağını kolayca tespit edemeyiz; fakat temiz bir atölyede bu sorun kolayca tespit edebiliriz. Ayrıca işletmelerdeki her çalışan, kendi alanının temizliğinden sorumludur. Temizlik sistemli ve sürekli olmalıdır. Temizlik aşaması şu şekilde gerçekleştirilir:

►Pislenmeye neden olan kaynaklar araştırılır.
►Temizlenmesi gereken, ulaşılması zor olan yerler için önlemler alınır.
►İş bölümü yapılarak hangi bölümü kimin temizleyeceği kararlaştırılır.
►İş güvenliğine ilişkin uyarılar yapılır.
►Temizleme metoduna karar verilir.
►Her malzemenin ve ekipmanın ilk temizliğini yapılır.
►Aşınmış teller, hortumlar, ve tüpler yenileri ile değiştirilir.

Standartlaştırma (Seiketsu)

5S tekniğinde, standartlaştırma; ayıklama, düzen ve temizlik aşamalarının sürekliliğinin sağlanması işlemidir. Elde edilen başarılı sonuçları sürekli kılmak için, standartların kontrol edilmesi ve uygunsuzlukların giderilmesi doğrultusunda yürütülen çalışmaları ifade etmektedir. Neleri, ne derece standartlaştırmaya karar vermek çok önemlidir. Tanıtma etiketlerinde; etiketler nereye, nasıl, hangi ölçülerde, ne renkte konacak ve üzerlerine nelerin yazılacağını belirlemek gerekir. 5S tekniğinde; standartlaştırma adımları;

►Herkesin sıralama, düzenleme ve temizleme sorumluluklarını bildiğinden emin olunulur.
►Her şeyin devamlılığını sağlamak için fotoğraf ve görsel kontroller kullanılır.
►5S uygulamasının durumu düzenli olarak tutulan denetim listelerinden yaralanılarak gözden geçirilir.
►Sürekli kullanılan malzemeler için standart renk kodları kullanılır.Gereksiz malzemeler için kırmızı etiket tekniği alışkanlık haline getirilir.

Disiplin(Shitketsu)

Disiplin, 5S tekniğinde kullanılan son aşamadır. 4 adımı birbirine bağlayan, önceki aşamaların tamamını kapsayan bir aşamadır. Tüm iş süreçlerinde, devamlılığın sağlanmasının yanı sıra; disiplin, konulmuş olan yeni kuralların herkes için bir alışkanlık haline gelmesini sağlamaktır. 5S tekniğinde disiplin adımları;

►Verilecek eğitim ve disiplinin sağlanması için plan yapılarak hangi kuralların uygulanacağına karar verilir.
►Çalışma alanındaki herkese, 5S in uygulanışı ve amaçları hakkında eğitim verilir.
►Verilen 5S eğitiminin ve bahsedilen kuralların denetimi sürekli olarak yapılır.
►Bir 5S iletişim tahtası oluşturulur ve düzenli olarak denetim yapılır.
►Bu süreç devamlı olarak izlenir ve geliştirmeye açıktır.

5S Kültürü Nasıl Yaygınlaştırılır?

5S kültürünü yaygınlaştırmak için öncelikle alandaki çalışanlara, 5S tekniğinin faydaları anlatılarak veya kanıtlayarak bu kültürü benimsemeleri sağlanmalıdır. Bu türden bir kültür ve çevre geliştirmek için aşağıdaki teknikler kullanılabilir.

►Çalışma alanındaki Üst Yöneticilere gerekli eğitimi vermek
►5S seminerleri düzenlemek,
►Afişler, sloganlar ve rozetler hazırlamak
►5S uygulayan fabrikalara geziler düzenlemek
►5S tekniğini uygulamada başarılı çalışanları ödüllendirmek.