FIDIC Sözleşme Tipleri Nelerdir?

Türkçesi Uluslararası Mühendis Müşavirler Federasyonu olan Avrupa merkezli Fédération Internationale des Ingénieurs-Conseils (FIDIC)' in ana amacı dünya genelinde mühendis ve müşavirler birliği oluşturmak olsa da dünyadaki bilinirliğinin en önemli nedeni ortaya çıkarmış olduğu sözleşme formlarıdır.

 

Standart Sözleşme Formları

FIDIC' ın hazırlamış olduğu sözleşmelerin her biri farklı bir ihtiyaç durumu dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Dünya genelinde kabul gören FIDIC sözleşmeleri 5 ana başlık altında incelenmiş ve her biri zamanla farklı bir kitap halini almıştır.

Bu kitaplar;

►Red Book(Kırmızı Kitap): İşveren Tarafından Dizaynı Yapılan İnşaat ve Mühendislik İşleri İnşaat Sözleşmesi Şartları
►Yellow Book(Sarı Kitap): Tesis Et; Dizayn Et - Yap Sözleşme Şartları
►Green Book(Yeşil Kitap): Kısa Sözleşme Formu
►Silver Book(Gümüş Kitap): EPC/Anahtar Teslim Projeler İçin Sözleşme Şartları
►Gold Book(Altın Kitap): Dizayn Et, Yap ve İşlet Sözleşme Şartları

Bir projede hangi kitabın kullanılacağına karar vermek için aşağıdaki tablonun takip edilmesi büyük fayda sağlayacaktır.

 
 

FIDIC Kırmızı Kitap: İnşaat için Sözleşme Şartları (Conditions of Contract for Construction)

Tasarımın işveren ya da temsilcisi tarafından yapıldığı projelerde kullanılması amacıyla oluşturulmuş bir kitaptır. Kitabın içeriği incelendiğinde; risklerin hem idare ve hem de yüklenici tarafından paylaşıldığı görülmektedir.

FIDIC Kırmızı Kitap; dizayn sürecinin işin içine dahil olması için çok uygun değildir. Dizayn sürecinin işin içine dahil olması durumunda "Kırmızı" kitap yerine “Sarı” ya da “Gümüş” kitabın kullanılması daha faydalı olacaktır.

FIDIC Kırmızı kitapta mühendisin verdiği kararlar eğer tarafları tatmin etmezse “Uyuşmazlık Kurulu” adı verilen DAB’ a götürülmektedir.

DAB kavramı FIDIC sözleşmeleri için büyük önem arz etmekte ve FIDIC sözleşmelerinde sıkça söz edilmektedir. DAB kavramının tam olarak karşılığını sözleşmelerde bulmak için ilgili tarafların ortak olarak belirlediği 1 ya da 3 kişilik uyuşmazlık çözüm organı olduğu anlaşılmaktadır. Bu konuda DAB’ ın kararları büyük önem arz etmektedir. DAB' ın almış olduğu kararlar kabul edilmediği takdirde uluslararası tahkime götürülebilmektedir.

Red Book(Kırmızı Kitap) detaylı olarak incelendiğinde içerikte yer alan 5 maddenin iş sahibinin, 33 maddenin Mühendisin, 29 maddenin ise müteahhit in yazacağı yazılarla ilgili olduğu görülmektedir.
  
 

Kırmızı Kitap (MDB versiyonu / Pembe Kitap)

Kırmızı kitaba benzer yapıdaki başka bir kitap ise Pembe Kitap' tır.

Pembe kitap genellikle Multilateral Development Banks(MDB) olarak yer alan ve Türkçesi "Çok Yönlü Kalkınma Bankaları" olan finansman kuruluşları tarafından tercih edilen bir sözleşme tipidir.

MDB olan adlandırılan "Çok Yönlü Kalkınma Bankaları" na örnek olarak aşağıdaki bankalar verilebilmektedir.

►Dünya Bankası (World Bank)
►Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (European Bank for Reconstruction and Development)
►Asya Kalkınma Bankası (Assian Development Bank)
►Afrika Kalkınma Bankası (African Development Bank)
►Islam Kalkınma Bankası (Islamic Development Bank)

Pembe kitap içerik olarak "Kırmızı Kitap" a çok benzemektedir. Belirli koşullara yönelik maddeler eklenmiş ve “Mühendis” in yetkileri daraltılmıştır.

Pembe kitapta bankaların denetimi mümkün kılınmış ve sözleşmede özel koşullar oluşması durumunda ihale dökümanına yeni maddelerin eklenebilmesine olanak vermektedir.

FIDIC Sarı Kitap: Tesis Et ve Dizayn İnşaat Et için Sözleşme Şartları (Plant and Design Build)

Tasarımın yüklenici tarafından yapıldığı projeler için geliştirilmiştir. Genellikle teknolojik ve elektromekanik tesislerin dizaynı ve inşa edilmesinde kullanılmaktadır.

Sarı kitapta; işveren adına proje “Mühendis” tarafından yönetilmektedir.

Hak talebi ve uyuşmazlık prosedürleri Kırmızı Kitap’ takine benzemektedir.

Projenin riskleri büyük ölçüde yüklenici tarafından üstlenilmektedir.

Yeni Sarı Kitap işin türünü sınırlamamaktadır.

FIDIC Gümüş Kitap: Mühendislik - Satın Alma - Yapım / Anahtar Teslim Projeler için Sözleşme Şartları (EPC/Turnkey)

 

FIDIC Altın Kitap: Tasarla, Yap ve İşlet Projeleri için Sözleşme Şartları (Design Build and Operate Projects (DBO))

FIDIC Altın Kitap incelendiği takdirde yaklaşım olarak Gümüş Kitap’ a benzediği görülmektedir. FIDIC Altın Kitapta tasarım yüklenici tarafından yapılmaktadır.

Büyük sermaye ihtiyacı olan yatırım projeleri için uzun bir işletme süreci öngörüldüğünden dolayı genellikle FIDIC Altın Kitap tercih edilmektedir.

Yüksek sermayenin ihtiyaç duyduğu yatırım projeleri için uzun bir işletme süreci dikkate alınarak geliştirilmiştir.

Talep gereği yüklenici ağırlıklı olarak konsorsiyum ya da Joint Venture (Ortak Girişim) olarak belirlenmektedir.

Riskler yüklenici işletmeci grubun üzerindedir.

Joint Venture – Müştereken ve Müteselsilen Sorumlu Ortaklık Yapısı (J.V.) kurulmalıdır.

FIDIC Yeşil Kitap: Kısa Sözleşme Formu 

FIDIC Sözleşmeleri’ nin Yapısı

FIDIC Sözleşmeleri incelendiği takdirde genel olarak 8 ana başlık altında toplandığı görülmektedir.

Bunlar;

1. Ana Sözleşme (The Contract Agreement)
2. Kabul Mektubu (The Letter of Acceptance)
3. Teklif Mektubu (The Letter of Tender)
4. Sözleşme Özel Şartları (Part II – the conditions of particular application)
5. Sözleşme Genel Şartları (Part I – general conditions of contract)
6. Teknik Şartnameler ve Çizimler (The Specification and Drawings, Red Book)
7. İşveren Talepleri (The Employer’s Requirements, Yellow Book)
8. Uyuşmazlık Çözüm Mercii Anlaşması (Dispute Adjudication Board Agreement)

FIDIC Sözleşmelerinin İçeriği

FIDIC Sözleşmeleri incelendiğinde; genel olarak içeriğin belirli bir iskelet üzerine oluşturulduğu görülmektedir. 

Genel olarak 20 başlık altında incelenen FIDIC sözleşmelerinin ana taslağı aşağıdaki gibidir.

1. Genel Hükümler (General Provisions)
2. İşveren (The Employer)
3. Mühendis (The Engineer)
4. Yüklenici (The Contractor)
5. Aday Gösterilen Alt-Yükleniciler (Nominated Subcontractors)
6. Personel ve İşçilik (Staff and Labour)
7. Tesis, Malzemeler ve İşçiler (Plant, Material and Workmanship)
8. Başlama, Gecikmeler ve Askıya Alma (Commencement, Delays and Suspension)
9. Teslim Öncesi Bitirme Testleri (Tests on Completion)
10. İşverenin Teslim Alması (Employer’s Taking Over)
11. Kusurların Sorumluluğu (Defects Liability)
12. Ölçme ve Değerlendirme (Measurement and Evaluation)
13. Değişiklikler ve Ayarlamalar (Variations and Adjusment)
14. Sözleşme Bedeli ve Ödeme (Contract Price and Payment)
15. İşveren Tarafından Sona Erdirme (Termination by the Employer)
16. İşveren Tarafından Askıya Alma ve Sona Erdirme (Suspension and Termination by the Contractor)
17. Risk ve Sorumluluk (Risk and Responsibility)
18. Sigorta (Insurance)
19. Mücbir Sebepler (Force Majeure)
20. Hak İddiaları, Uyuşmazlıklar ve Tahkim (Claims, Disputes and Arbitration)
 
FIDIC sözleşmeleri incelendiğinde sözleşmelerin; işveren, müteahhit, mühendis olarak 3 ana karakter üzerinden oluştuğunu görmekteyiz.

İşveren, müteahhit ve mühendis taraflarının görev ve sorumlulukları aşağıdaki tabloda detaylı olarak yer almaktadır.