Mühendislik Eğitimi ve Bölümleri

 Çevre Mühendisliği

Teknolojik ve endüstriyel gelişmeler, özellikle 20. Yüzyılın ikinci yarısında baş döndürücü bir hıza ulaşmış ve beraberinde çevresel değerlerin tahribi, çevre kirliliği ve yenilenemeyen kaynakların hızla azalmasını getirmiştir. Endüstrileşme ve yaşam biçimlerindeki değişmeye paralel olarak ortaya çıkan atıklar, zaman içinde büyük bir artış göstermiştir. Günümüzde, bölgesel bir problem olmaktan çıkıp küresel boyutlara ulaşan çevre kirliliği; fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısından dolayı birçok disiplinin bir arada toplandığı yeni bir mühendislik biliminin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Çevre Mühendisliği, ülkemizde yeni sayılabilecek bir meslek dalı olduğu için birçok kişi tarafından bilinmemektedir ve en çok Şehir Planlama veya Peyzaj ve Çevre Düzenleme Mühendisliği ile karıştırılmaktadır. Bunun nedeni, mühendisliğin adını aldığı çevre olgusunun çok geniş bir anlama ve kapsama sahip olmasıdır.

Buna göre Çevre Mühendisliği; mühendislik, matematik ve doğa bilimleri konusunda okuma, gözlemde bulunma, öğrenme, deneyim ve uygulama ile kazanılan bilgileri, doğadaki madde ve enerjinin insanlık yararına ekonomik olarak kullanılabilmesini sağlamak üzere yöntemler geliştirme amacıyla ve karar verme yeteneğiyle uygulamaya koyma işidir.

Bu programın amacı, su, hava, toprak kirliliği; doğal kaynakların kullanımı, geliştirilmesi ve yönetimi; katı ve tehlikeli atıkların yönetimi; evsel ve endüstriyel atık suların arıtılması gibi konularda hem geniş teorik bilgi verilmesi hem de arazi ve laboratuar uygulamaları ile profesyonel alt yapı oluşmasını sağlamaktır.

Çevre mühendisi her türlü çevre sorunlarına, teknik düzeyde çözüm üretir. Bu amacı gerçekleştirmek üzere;

• Fabrikalarda, atıkların arıtılması, gerekli tesislerin kurulması, işletilmesi için önerilerde bulunur ve yapılanları denetler,

• Katı atıkların çevreye zarar vermeden yok edilmesi için gerekli önlemleri alır,

• İçme ve kullanma sularının arıtılması ve su kaynaklarının geliştirilmesi için çalışmalar yapar,

• Kent içinde hava kirliliğinin nedenlerini ve hava kalitesini belirler, hava kirliliğini önlemek için gerekli önlemleri alır,

• Gürültü kaynaklarını belirler, gerekli önlemlerin alınması için öneriler geliştirir,

• Akarsu, göl, deniz gibi su ortamlarının kalite sınıflamasını yapar,

• Çevre ile ilgili kanun ve yönetmelikleri yorumlar.

Bu alanda çalışmak isteyenlerin yaratıcı, araştırmacı, çevre sorunlarına duyarlı, daha iyi ve sağlıklı bir çevre yaratabilmek için mücadele verecek, akademik yeteneğe sahip, gözlem verilerini bütünleştirebilen, fen bilimlerine, özellikle kimya ve biyolojiye ilgili ve bu alanda başarılı, fen derslerinin yanında ekonomi, sosyoloji gibi sosyal alanlara da ilgi duyan kişiler olmaları gerekmektedir.

Eğitim

Çevre mühendisliği bölümünde lisans düzeyinde öğrenim süresi 4 yıldır. Ancak, bazı okullarda 1 yıl "yabancı dil hazırlık programı" uygulanır. Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü'nde öğretim dili İngilizce'dir. "Yabancı dil hazırlık programı" süresi eğitim süresine dahil değildir.

Öğrenimin ilk yılında matematik, fizik, kimya, biyoloji gibi temel dersler okutulur. Daha sonraki yıllarda, çağdaş çevre mühendisliğinin gerektirdiği mesleki bilgi ve beceriyi kazandıracak dersler verilir.

Bunlar arasında ikinci yıldan başlayarak, çevre kimyası, çevre mikrobiyolojisi ve kimyasal mikrobiyoloji; bilgisayar kullanımı; hidrolik; hava, su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesi, en iyi biçimde kullanılması, kirliliğin kontrolü ve önlenmesi; katı, sıvı ve gaz atıkların, gerek alışılagelmiş gerekse ileri düzeyde teknikler kullanarak, çevreye zararsız hale getirilmelerine yönelik sistemlerin projelendirilmeleri gibi dersler ve uygulama çalışmaları bulunmaktadır. Bölümlerde ayrıca yaz stajları ve uygulama dersleri zorunludur.

Çevre mühendisliği bölümünde okutulan belli başlı dersler şunlardır:

Matematik, Fizik, Kimya, Lineer Cebir, Teknik Resim, Analitik Geometri, Jeoloji, Çevre Kontrolü Esasları, İnşaat Bilgisi, Çevre Kimyası, Bilgisayar ve Programlama, Zemin Mekaniği, Çevre Ekonomisi, Yapı Mühendisliği, Mikrobiyoloji, Çevre Koruma Hukuku, Oşinografi (deniz ve göl kirlenmesi, deniz deşarjı), Su ve Pis Su Mühendisliği (su temini ve atık suların uzaklaştırılması), Katı Atıkların Arıtılması, Su Kalite Kontrolü, Hava Kalite Kontrolü, Çevre Modelleme, Şehircilik ve Yerleşme, Endüstriyel Kirlenme Kontrolü, Çevre Etki Değerlendirmesi, Arıtma Tesislerinin İşletimi, Suların Arıtılması, Atık suların Arıtılması, Hidroloji.

Çalışma Alanları

Çevre Mühendisleri;

• İçme suyu temini, su kaynaklarının kirlenmeye karşı korunması, iletimi ve arıtma tesislerinin projelendirilmesi ve inşaatı,

• İçme suyu, kanalizasyon, yağmur suyu şebekesi projelendirilmesi ve inşaatı,

• Evsel ve endüstriyel atık su arıtma tesislerinin sistem seçimi, projelendirilmesi, inşaatı ve işletilmesi,

• Arıtılmış atık suların alıcı ortamlara deşarj edilmesi, modelleme ve olası etkilerin araştırılması,

• Sanayi kullanım sularının hazırlanmasına yönelik projelendirme hizmetleri,

• Sanayi ve altyapı yatırımları için çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) yapılması,

• Risk analizi ve değerlendirilmesi,

• Katı atıkların toplama, taşıma, depolama, yeniden kazanım ve bertaraf işlemlerinin yapılmasına yönelik mühendislik hizmetleri,

• Tehlikeli ve zararlı atıkların uzaklaştırılması ve giderilmesine yönelik çalışmalar,

• Hava kirliliğinin kontrolüne yönelik, hava emisyonları ve kalitesine ait ölçümlerin değerlendirilmesi, hava kirleticilerinin dağılım modellemesi ve değerlendirilmesi,

• Çevre yönetimi ve planlaması,

• Çevre kimyası ve çevre mikrobiyolojisi analizlerinin değerlendirilmesi,

• Toprak ve yeraltı kaynaklarının kirliliğe karşı korunması ve modellemesi,

• Gürültü kirliliğinin kontrolünde çalışabilirler.

Çevre mühendislerinin çoğu planlamacı olarak Bayındırlık ve İskân, Kültür, Ulaştırma, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, DSİ, İller Bankası, belediyeler, Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanlıkları gibi kamu kuruluşlarında görev alabilirler. Sağlık Bakanlığı Merkez ve İl teşkilatlarında ve Başbakanlığa bağlı olan Çevre Genel Müdürlüğünde çevre mühendislerine büyük gereksinim duyulmaktadır.

Özel çalışanlar yukarıda belirtilen kamu kurumları, Belediyeler ya da kişi ve firmaların araştırma ve planlama işlerini yapabilmekte, İller Bankası ve Belediyelerce ihaleye çıkarılan şehir imar planlarını hazırlamaktadırlar. Ayrıca uzmanlaştıkları konulara göre ulaşım, tarihsel çevre, doğal çevre ve turizm planlaması konularında çeşitli iş alanları bulunmaktadır.

Meteoroloji Mühendisliği

Meteoroloji mühendisliği, atmosferdeki sistemlerin (atmosferik cephe, jet, fırtına vb.) ve atmosferdeki olayların (yağmur, rüzgar, bulut, yıldırım, hava basıncı vb.) izlenerek verilerin elde edilmesi ve bu verilerin bir bütün içinde değerlendirilerek günlük hayatta uygulanmasının sağlanmasıdır.

Başka bir deyişle METEOROLOJİ MÜHENDİSLİĞİ; hava tahmini yapmanın ötesinde, atmosferdeki tüm olayların incelenmesi, onların dünya üzerindeki etkilerinin açıklanması ve yorumlanmasının yanısıra atmosferik olayların dünya üzerindeki olumsuz etkilerine karşı, gelişmiş en son teknoloji ve bilimsel kavramlar kullanılarak çözümler üreten bir mühendislik dalıdır.

Meteoroloji Mühendisliği çok yaygın olarak bilinen hava tahmin çalışması yapmasının yanında, esas itibari ile su konusu ile ilgili olmak üzere 'Proje Hidrolojisi' çalışmaları, Akım Gözlem İstasyonları (AGİ) kurulması, işletilmesi ve değerlendirilmesi, Meteoroloji Gözlem İstasyonu (MGİ) kurulması işletilmesi ve değerlendirilmesi ayrıca suyla ilgili her türlü çalışma ve proje geliştirilmesi konularında çalışmaktadır.

Verilen Meteoroloji Mühendisliği hizmetleri günlük yaşamda çok geniş bir yelpazeye yayılmıştır. Enerji, sanayi, tarım, havacılık, denizcilik, imalat, turizm, şehirleşme, ekonomi, sigorta, ormancılık, askeri, v.b alanlarda verilen mühendislik hizmetleri bunlardan bazılarıdır. Özellikle günlük yaşama yönelik meteoroloji karakterli doğal afetlerin tahmini, erken uyarı, planlama eğitim ile bu afetlerin önlenmesi ve etkilerinin azaltılmasına yönelik çözümlerin üretilmesinde verilen meteoroloji mühendisliği hizmetinin önemi sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel açıdan ele alındığında daha iyi anlaşılacaktır.

Dünya nüfusuyla birlikte çevre ve su kaynaklarının korunması 21. yüzyılın en önemli sorunlarından biri haline gelecektir. Çevre ve su kaynaklarının korunmasına yönelik veri toplama, analiz ve ortaya çıkan sorunlar için çözümlerin üretilmesinde diğer mühendislik disiplinleriyle birlikte meteoroloji mühendisliğine büyük görevler düşmektedir.

Eğitim

Program öğretim süresi 4 yıldır. Fen ve Mühendislik dersleri ağırlıklı bir eğitim yapılmaktadır. Bu eğitim boyunca atmosfer hareketlerini ve özelliklerini izlemek, atmosferin dünya üzerindeki tüm yaşamı nasıl etkilediğini gözlemek, araştırmak, anlamak, açıklamak ve öngörmek amacıyla gerekli olan bilimsel prensipler öğretilir ve en son teknolojiler tanıtılır. Böylece meteoroloji ve atmosfer bilimleri ile ilgili her konuda çalışabilecek mühendisler yetiştirilir.

Öğretim süresinin ilk yılında temel mühendislik bilimlerinin gereği olan Fizik, Matematik, Kimya gibi dersler verilmektedir. İlerleyen yıllarda mesleki derslerin ağırlıkları artmaktadır. Hava analizi ve tahmini, Tarım ve orman meteorolojisi, Biyometeoroloji, Hava kirliliği ve atmosfer kimyası, Güneş ve rüzgar enerjisi, Oseanografi, Mühendislik ekonomisi, Bulut dinamiği ve yağış fiziği, hava modifikasyonu, Atmosferik radyasyon ve atmosferde enerji dengesi, İklimsel analiz ve iklim değişiklikleri, Denizcilik ve uçuş meteorolojisi, Mikrometeoroloji, Su kaynaklarının geliştirilmesi ve işletilmesi, Hidroloji ve hidrometeoroloji, Tibbi meteoroloji, vb. gibi atmosfer bilimlerinin çeşitli uzmanlık alanlarında dersler verilir.

Çalışma Alanları

Son yıllardaki gelişmeler nedeniyle Meteoroloji Mühendisliği hidroloji alanında büyük bir aşama kaydetmiştir. Proje hidrolojisi ile meslek, özel sektör kapılarını sonuna kadar aralamıştır. 2006 yılı itibari ile birçok Meteoroloji Mühendisi baraj gölet ve diğer su yapılarının su potansiyeli hesabı, taşkın debisi hesabı, baraj rezervuar işletme çalışmaları, sulama suyu ihtiyacı gibi mühendislik hidrolojisi çalışmalarında aktif olarak doğrudan veya partime olarak çalışabilmektedir.

Bunun yanında son yıllarda hidroelektrik enerji santrallerinin devlet tarafından teşvik edilmesi neticesinde özel sektör tarafından geliştirilen projelerde aktif olarak çalışmaktadır. Yine bu kapsamda su ölçüm istasyonu kurulması, işletilmesi ve değerlendirilmesi, debi ölçümleri yapılması işlerinde çalışmaktadırlar.

Meteoroloji Mühendislerinin bugün itibari ile özel sektörün dışında yoğun olarak çalıştıkları resmi kurumlar şunlardır: Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü, Elektrik İşleri Etüd İdaresi (EİEİ) Genel Müdürlüğü, Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) Genel Müdürlüğü ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi. Bunun yanında Çevre ve Orman Bakanlığı, Büyükşehir Belediyelerinde çalışan meslektaşlarımız da mevcuttur.


Orman Endüstri Mühendisliği

Ormandan ana ürün olarak elde edilen tomruk, reçine, sığla yağı, defne, palamut gibi ürünleri işleyerek parke, yonga levha, karton vb. ürünlere dönüştüren ve bu alanda fabrika ve atölyelerin kurulması, işletilmesi, işlenmiş orman ürünlerinin standardizasyonu, kalite kontrolü ve pazarlanması konularında hizmet veren kişidir.

Orman ürünlerini işleyecek tesislerin tasarımı, kurulması ve işletilmesi için gerekli çalışmaları yürütür. Orman ürünlerini işveren adına satın alır. İşlenecek orman ürünleri için standartlar saptar ve ürünlerin kalitesini denetler. Tomruğu keresteye dönüştürmede planlayıcı ve yürütücü olarak hizmet verir. Kesme ve soyma, kaplama üretiminde teknik hizmet verir. Levha üretiminde çalışmaları koordine eder.

Eğitim

Orman Endüstri Mühendisliği, orman endüstrilerinin kurulması, idaresi, işletilmesi, işlenmiş orman ürünlerinin standardizasyonu, kalite kontrolleri ve pazarlaması konusunda eğitim yapar.

Mesleğin eğitim süresi 4 yıldır.

Eğitim süresince; Kimya, Fizik, Odun Anatomisi, Mekanik Ağaç Teknolojisi, Ormancılık Bilgisi, Ekonomi, Orman Ürünleri Kimyası, Lif Teknolojisi, Kereste Endüstrisi, Odun Zararlıları, Lif Levha Endüstrisi, Fabrika Planlaması, Maliyet Muhasebesi, Üretim Planlaması, Yüzey İşlemleri, Mobilya Endüstrisi ve kültür dersleri verilir.

Çalışma Alanları

Orman endüstri mühendisi ağaç işleyen fabrika ve atölyelerde çalışır. İş hem büroda hem de talaşlı, tozlu ve gürültülü makine bölümünde yürütülür. Ağaç işleri endüstri mühendisleri, orman mühendisleri, teknisyen ve ustalarla iletişim halinde çalışırlar.

Orman endüstri mühendisleri kamu ve özel sektöre ait orman ürünlerini işleyen kağıt, karton fabrikalarında, kereste, mobilya, yonga levha, lif levha, kontraplak, kapı ve pencere ile diğer özel ürünlerin üretimini yapan özel işletmelerin bünyelerinde çalışabilirler.

Orman endüstri mühendisleri, üniversitede öğretim elemanı olarak görev yapıyorlarsa akademik olarak yükselme olanağına sahiptirler. Diğer işyerlerinde çalışanlar ise şef veya müdür olabilirler.

Kamu sektöründe çalışanlar 8. dereceden göreve başlarlar. Özel sektörde çalışanların elde edecekleri ücret ise sözleşmeyle belirlenir.

Orman Mühendisliği

Orman alanlarının saptanması, ağaçlandırılması, korunması, işletilmesi ve geliştirilmesi gibi konularda hizmet yürüten kişidir. Ormanfakültelesinden 4 yıllık bir eğitim sonucu lisans alan kişiler "Orman Mühendisi" olarak tanımlanır.

Orman mühendislerinin faaliyet konuları şunlardır:

1. Devlet ormanlarında, Hazine arazilerinde, kamu kurum ve kuruluşlarına ait arazilerde, gerçek ve tüzel kişilere ait arazilerde ormanları doğal ve yapay olarak kurmak.

2. Mevcut olan ormanlar dahil, ormanların bakımı ve iyileştirilmesi, bozuk ormanların imar ve ıslahını yapmak.

3. Enerji ormanları tesis ve bakımını yapmak.

4. Orman ağaç, ağaççık ve florasına ait tohum üretimi ile aşılama faaliyetlerini yürütmek.

5. Orman ağaç ve ağaççıklarına ait tohum ve ağaç ıslah faaliyetlerini yürütmek.

6. Orman fidanlıkları kurma, yönetme, işletme, orman fidanı ve bitkisi nakli, standardizasyonu ve sertifikalandırılması faaliyetlerini yürütmek.

7. Ağaçlandırma, erozyonla mücadele, sel ve çığ kontrolü, havza amenajmanı, entegre havza ıslahı ve kırsal kalkınma plânlama, projelendirme ve uygulama çalışmaları yapmak.

8. Orman içi, kenarı ve orman üst sınırı meraların sınırlarının belirlenmesi, ıslahı, korunması, plânlanması çalışmalarını yapmak.

9. Orman topraklarının etüdü, analizi, ıslahı ve bonitet belirlemesi, yetişme ortamı analizi, envanteri ve mevcut haritalar üzerinde işaretleme çalışmalarını yapmak.

10. Orman alanlarında av ve yaban hayvanlarının çoğaltılması, envanter çalışmaları ile orman ekosistemleriyle doğrudan ya da dolaylı habitat bağlantısı olan yaban hayvanlarına ilişkin olarak avlak, koruma alanı ve rezerv alanı tefriki, plânlaması, tesisi, yönetimi işlerini yapmak.

11. Orman içi su kaynaklarının geliştirilmesi, etüt, envanter, plânlama ve projelendirme çalışmalarını yapmak.

12. Milli parklar, orman içi dinlenme ve mesire yerleri ile orman içi rekreasyon alanlarının tespit, tefrik, envanter ve düzenlenmesi, rekreasyon yönetimi ve işletmeciliği, uzun devreli gelişme plânı çalışmaları, ağaç röleve plânları yapmak.

13. Peyzaj plânlarına uygun uygulamalar yapmak.

14. Orman kaynakları plânlaması, orman sınırlaması, arazinin yorumlanması ve mülkiyet çalışmaları yapmak, uydu görüntüleri ve hava fotoğraflarını ormancılık amaçları doğrultusunda yorumlamak ve mevcut haritalar üzerine işlemek.

15. Orman yangınları ve zararlılarıyla mücadele, orman yolları ile orman yangın emniyet yolu ve şeritleri plânlamasını, etüdünü, yapımını, bakımını ve kontrolünü yapmak.

16. Orman ekosistemleri, orman gen ve biyosfer rezervleri ile biyotop alanlarının kurulması, orman ağaç, ağaççık ve florasına ait gen koruma alanlarının plânlanması, kurulması ve yönetilmesi işlerini yapmak.

17. Kent ormancılığı çalışmaları, orman çevre düzenlemesi, orman alanlarında çevresel etki değerlendirmesi faaliyetlerini yapmak.

18. Orman ekosistemlerine ait flora ve faunayla ilgili iş ve işlemleri yapmak.

19. Orman ve ormancılıkla ilgili yukarıdaki işlere benzer iş ve hizmetleri yapmak......

Öğretim süresi 4 yıl (8 yarıyıl) olup; akademik eğitim süresinde toplam 65 adet ders (151 kredi) alınarak 'Orman Mühendisliği Bölümü'nü' bitirenlere 'Lisans Diploması' ve 'Orman Mühendisi' ünvanı verilmektedir. Her 'Orman Mühendisi' mezuniyetten önce bir öğretim üyesinin danışmanlığında, 'Orman Mühendisliği' ile ilgili bir konuda 'Bitirme Çalışması' ve 'Staj Çalışması'nı tamamlamak zorundadır. 'Orman Mühendisleri' başta Orman Bakanlığı'nın Genel Müdürlükleri, Devlet Su İşleri ve Çevre Bakanlığı olmak üzere, kamu ve özel sektöre ait birimlerin çoğunda görev alabilmektedir.