25. Yılında Güneydoğu Anadolu Projesi |
1.Bölüm

Her ne kadar ismi ilk olarak 1977'de verilse de 6 Kasım 1989'da resmiyet kazanan ve idare teşkilatı kurulan Güneydoğu Anadolu Projesi'ni, 25. yılında rakamlarıyla, özellikleriyle, hedefleriyle ve şu anki durumuyla birlikte, ele alıyoruz.

A- A+

06.11.2014 tarihli yazı 12016 kez okunmuştur.

GAP Güneydoğu Anadolu Projesi Kalkınma Kalkınma Bakanlığı Kalkınma Planı Bölgesel Kalkınma Planı GAP Projesi Güneydoğu Hidroelektrik Santrali Baraj Fırat Dicle

GAP Nedir?

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en büyük ve maliyetli projelerinden biri olan Güneydoğu Anadolu Projesi, kısa adıyla GAP, aslında bir bölgesel kalkınma planıdır. Mezopotamya ovalarında yer alan Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak'ı kapsayan GAP, bölgede bulunan kaynakları gözeterek, bölgenin sosyal ve ekonomik olarak kalkınmasını, bölgenin diğer bölgeler ile arasındaki farkı azaltmayı, kırsal verimliliği ve daha fazla istihdamı amaçlamaktadır.

►İlginizi Çekebilir: Türkiye'nin Önemli Baraj ve Hidroelektrik Santralleri

GAP ağırlıklı olarak su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesine dayanan bir plan olarak ele alınmış, proje kapsamında 22 baraj ve 19 hidroelektrik santralinin yapımı planlanmıştır. GAP sadece ekonomik olarak değil sanayi, ulaştırma, eğitim, tarım, sağlık, altyapı ve tarım alanlarında da büyük kazanımlar sağlayacak bir projedir. GAP ile bölge büyük bir kalkınma sağlayarak, diğer bölgeler ile arasındaki birçok alandaki farkını kapatacaktır.

GAP'ın Tarihçesi

Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün 1930'larda, ülke genelindeki su ve toprak zenginliğinden yararlanmak için adımlar atması, devamında büyük projelere temel olmuştur. 1970'lere kadar bölgenin zengin özellikleri değerlendirilerek birçok proje gerçekleştirilmiştir ve 1977'de bu bölgedeki projeler birleştirilerek, ilk defa Güneydoğu Anadolu Projesi olarak adlandırılmıştır. Zamanla projeleri ve planları hazırlanan GAP, 6 Kasım 1989'da resmiyet kazanmış ve GAP Bölge Kalkınma İdaresi Teşkilatı kurulmuştur. Ayrıca Master Plan hazırlanmış ve proje kapsamında alternatifler belirlenmiştir.

►İlginizi Çekebilir: Bir Mühendislik Harikası│Hoover Barajı

GAP'ın Hedefleri

Türkiye'nin, diğer bölgelere göre az gelişmiş bir bölgesi olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin, sosyal ve ekonomik yönden kalkınmasını amaçlayan GAP'ın temel hedefleri şunlardır:

► Bölgedeki zenginliği kullanarak ekonomik büyümeye ve istikrara katkı sağlamak ve ihracata teşvik etmek

► Kırsal alandaki verimlilikleri kullanarak kentlere teslim olmayı engellemek

► Diğer bölgelere olan göç dalgalarını engelleyerek, ülke çapında homojen bir nüfus dağılımı sağlamak

► Ekonomik büyüme ile bölgenin gelir ve refah seviyesini artırmak

► Tarımsal faaliyetleri yaygınlaştırarak nüfusu çiftçiliğe ve tarıma teşvik etmek

► Kadın ve genç nüfusa öncelik verilerek kadını ve genç nüfusu yaşama ve iş hayatına kazandırmak

► Bölge kültürü ile ulusal kültür arasında köprü kurarak sentez yaratmak

► Bölgedeki yüksek olan işsizlik oranını, yeni istihdam alanlarıyla azaltmak

GAP kapsamında bölgede sanayi faaliyetleri de artmıştır.

► Tarım ile birlikte tarım dışı istihdamı ve sanayi faaliyetlerini artırmak

► Bölgedeki düşük olan okuma yazma oranını yükseltmek için örgün eğitim-öğretim faaliyetleri artırmak ve bölge halkını bilinçlendirmek

► Sağlık, altyapı ve ulaşım alanlarında, bölgenin eksikliklerini tespit ederek gidermek ve yaşam standartlarını yükseltmektir.

Sonuç olarak, GAP sadece ekonomik bir amaç taşımamakta, aynı zamanda insani değerleri ve gelişmeyi de kapsamaktadır.

GAP'ın Özellikleri

GAP kapsamında Mezopotamya'nın kalbi olan Fırat - Dicle Havzası'na, 22 baraj ve 19 hidroelektrik santrali yapımı planlanmıştır. Bu baraj ve HES'ler ile 1,8 milyon hektar alan suya doyacak ve 7.424 MW baraj gücü ile yılda 27 milyar kilovat-saatlik elektrik üretilecektir. Bu rakam ülkenin yıllık enerji potansiyelinin %22'sine eşittir. Proje kapsamında Fırat üzerine 7, Dicle üzerine 6 proje planlanmıştır.

►İlginizi Çekebilir: GAP Kendini Amorti Ediyor

GAP ile birlikte Güneydoğu Anadolu Bölgesi, büyük bir insani kalkınma sağlamış ve hem ekonomik hem teknolojik hem de yaşam standartları olarak eski haline göre çok iyi bir noktaya gelmiştir. GAP'ın maliyetini ve finansmanını 40'ın üzerinde kurum ve kuruluş karşılamaktadır. Belirlenen plan kapsamında 2011 sonuna kadar yaklaşık 38,6 milyar TL harcama yapılmıştır ve bu rakam artmaya da devam etmektedir. Ayrıca GAP'ın 2002-2010 kalkınma planına bakıldığında 3 Milyondan fazla insanın istihdamı ve 23,9 Milyar Dolarlık hasıla öngörülmüştür.

GAP için bugüne kadar 22 milyar dolardan (38 milyar lira) fazla yatırım yapılmıştır ve 2011'den itibaren proje sadece barajlar ile enerji üretiminden 18 milyar dolardan fazla gelir sağlamıştır. Böylece proje kendi maliyetini çıkarmaktadır ve proje için harcanan her kuruş geri dönmektedir.

Kaynak:
►T.C. Kalkınma Bakanlığı - GAP Bölge Kalkınma İdaresi