Bağdat Pili |
Pillerin Tarihsel Gelişimi 1. Bölüm

Bu serimizde günümüze kadar kullanılan pillerin oluşumlarını, nasıl çalıştıklarını, kullanım alanlarını ve günümüze ne gibi bir etki bıraktıklarını inceleyeceğiz. İlk olarak gerçekten pil olarak kullanılıp kullanılmadığı halen belirsiz olan efsanevi Bağdat Pili ile başlıyoruz. Detaylar yazımızda.

A- A+

17.04.2021 tarihli yazı 6359 kez okunmuştur.

Pil tarihini anlatırken Luigi Galvani ve Alessandro Volta'nın isimleri ile 1790 yılından başlayarak konuya girmek en teknik yaklaşım gibi gözükebilir. Yine de bu yazı dizisine, ne kadar amacı tam olarak çözülememiş olsa da pil tarihinde yer almayı hak eden Bağdat Pili ile başlayacağız. Bağdat Pili’nin elektrik ile ilgili herhangi bir amaç için kullanılmadığına dair kanıtlar mevcut. Bunun yanı sıra 1900’lü yıllarda yapılmış deneylerde bu şekilde elektrik üretilebileceği de gösterilmiştir. Bu pilin halen ne amaçla kullanıldığı ve hangi medeniyet tarafından kullanıldığı kesin olarak bilinmemektedir.

Bu yazının amacı; 2000 yıl önce yaşamış medeniyetlerin, Bağdat Pili’ni elektriksel bir akım ya da gerilim üretmek amacıyla kullandıklarını iddia etmek değildir. Asıl amaç özelliklerinden bahsedeceğimiz bu pil ile günümüzde yapılan deneylerde gerilim üretilebildiğini göstermektir. Bir diğer sebep ise pil tarihi yazı dizisinde böyle bir efsanenin göz ardı edilmemesi gerektiğini düşünmemdir.

►İlginizi Çekebilir: Batarya ve Piller 1. Bölüm | ElektrikPort Akademi

Bağdat Pili Keşfi ve Özellikleri

Alman arkeolog Wilhelm Konig, 1936 yılında Bağdat’ın güneydoğusunda bulunan Khujut Rabu bölgesinde arkeolojik kazı çalışmaları yapmıştır. Bu çalışmalardan elde ettiği arkeolojik kazı bulgularını incelerken 1938 yılında çömlek görünümünde olan Bağdat Pili'ne rastlamıştır.

Bağdat pili yapısal olarak, 13,5 cm uzunluğunda sarı parlak kilden yapılmış oval bir çömlektir. Bu çömleğin içinde rulo halinde bakır bir tabaka, demir çubuk ve asfalt bulunmaktadır. Asfalt, bakır silindirin alt ve üst kısımlarını kapatmak ve demir çubuğu silindirin ortasında sabit bir şekilde tutmak için kullanılmıştır. Yapılan testler, çömleğin içinde şarap ya da sirke gibi asitli bir sıvının olduğunu göstermektedir. Bakır silindirin üzerindeki aşınma izleri bu durumu kanıtlar niteliktedir.

Wilhelm Konig, bu keşifler sonrasında çömleğin eski çağlardan kalma piller olduğu sonucuna varmıştır. Arkeolog Konig, pillerin ortalama 2000 yıllık olduğunu söylese de diğer bilim adamları tarafından, Partlar döneminde (Part İmparatorluğu M.Ö. 247- M.S. 224) ya da M.S. 224 yılında Sasaniler döneminde (İkinci Pers İmparatorluğu) yapılmış olabileceği söylenmiştir. Günümüzde halen net bir tarih verilemese de açıklanan tarih aralıklarına bakılırsa ortalama olarak 2000 yıl önce yapılmış olduğu kanısına varmak yanlış olmayacaktır.

►İlginizi Çekebilir: Güneş Pilleri Nasıl Çalışır?

Bağdat Pili Deneyleri

Buradaki asıl önemli konu, Bağdat Pili’nden gerçekten elektrik enerjisi üretilip üretilemeyeceğidir. Eğer üretilebiliyorsa elektrik hakkında neredeyse hiçbir fikri olmayan bu toplum elde ettiği enerjiyi hangi amaçla kullanabilir?

General Electric firmasında çalışan William F. M. Gray, 1940 yılında Bağdat Pili’nin benzerini üretti. İçerisine üzüm suyu, sirke ve bakır sülfat çözeltisi koyarak denediği düzenekte yaklaşık olarak 2 volt değerinde bir gerilim elde etti.

1978 yılında ise Mısır bilimci Dr. Arne Eggebrecht, üzüm suyuyla yaptığı deneyde 0.87 volt gerilim üretti. Bu deneylerden sonra benzeri birçok deney yapıldı ve kavanozların ortalama 0.8 ila 2 volt arasında bir gerilim ürettiği gözlemlendi.

Gözlemler sonucunda pillerin seri bir şekilde bağlanarak, elektroliz yöntemiyle altın kaplama için kullanılabileceği iddia edildi. Günümüzde benzerini yaptığımız piller ile bu işlem gerçekleştirilebiliyor fakat bulunan pillerde sadece demir çubuğun dışarıda kaldığı, bakır kısmın ise kapalı alanda kaldığı gözlemlenmiştir. Bu şekilde demir çubuğa bir iletken bağlansa bile elektriksel devre tamamlanamayacağı için bu işlemin gerçekleştirilemeyeceği söylenmektedir.

Bağdat Pili’nin Olası Kullanım Alanları

Elektroliz yöntemiyle, altın kaplama amacıyla kullanılması kanısı en çok savunulan ve en çok yanlışlanmaya çalışılan iddiadır. Bunun dışındaki tahminlerin birkaçı şöyle sıralanabilir;

►Kutsal el yazmalarını saklamak için depo olarak kullanılması.
►Vücut ağrılarının giderilmesi için kullanılması.
►Mısır piramitlerinin içindeki figürlerde kölelerin tuttuğu dev ampulleri aydınlatmak için kullanılması.
►Kendi heykeli olan hükümdarların heykele dokunanlara şok vermek amacıyla kullanması.
►Büyücülerin halkı etkilemek amacıyla kullanması.

Bu iddiaların birçoğu açıkça yersiz ve fiziken anlamsız olsa da aslı halen bilinmediği için ortaya atılan fikirler çığ gibi büyümektedir.

Bunca iddianın üzerine Bağdat pilleri, 2003 yılında Ulusal Müze yağmalandığında eski çağa ait binlerce eşya ile birlikte çalınmıştır. Şu anda bu tarihi eserlerin nerede olduğu bilinmemektedir.

Yazı serimizin "Voltaik Pil | İlk Bataryanın Doğuşu" isimli ikinci yazısına ulaşmak için başlığa tıklamanız yeterli olacaktır.

Kaynak:

►Kul B. (2020). Geçmişten Günümüze Piller. Takvim-i Vekayi, 8. Cilt 1. Sayı
►Von Handorf, D.E. (2002). The Baghdad Battery – Myth or Reality. Platin and Surface Finishing, 89(5), 84-87
►www.unmuseum.org/bbattery.htm
►www.iraqicivilsociety.org/archives/4946
►Paul T. Keyser, (1993). The Purpose of the Parthian Galvanic Cells: A First-Century A. D. Electric Battery Used for Analgesia. Journal of Near Eastern Studies, 81-98