Elektronik Atıkları Ne Kadar Tanıyoruz?

Technavio tarafından yürütülen araştırmaya göre; dünyadaki e-atık miktarı 2010-2014 yılları arasındaki dönemde %9.2 oranında büyümesi bekleniyor. İnsan sağlığına zarar vermeleri sebebiyle de gittikçe artan bir sorun olma yolunda ilerliyor.

Türkiye' de yürürlüğe giren AEEE Yönetmeliği hakkında bilgi almak için tıklayınız

E-atıklardan bazılarının insan sağlığına verdiği zararlar:

Kurşun: İnsan sağlığı üzerinde ciddi olumsuzluklara yol açar. Çocuklarda beyin hasarı ve üreme bozukluklarına neden olur.

Cıva: Anne sütüyle çocuklara geçebilen cıva en düşük dozlarda bile zararlıdır.

Kadmiyum: İnsan vücudunda böbrekte biriken kadmiyum kırılgan kemiklere neden olduğu gibi aynı zamanda zehirleyici bir elementtir.

Bromlu alev geciktirici: Bu madde işyerlerindeki bilgisayarlar üzerindeki tozlarda bulunmaktadır. ABD ve İsveç'te (e-atığı en çok üreten ülkeler) anne sütünde çok fazla rastlanan geciktiriciler hormonel fonksiyonları önemli ölçüde etkiler.

Baryum: Kısa sürelide olsa baryuma maruz kalan insanlarda kas zayıflığı, kalp ve karaciğer hastalığı görülmektedir.

Berilyum: Kansorojen maddeler arasına alınmıştır. Akciğer kanserine sebep olur.

Gelişmiş ülkeler e-atıklarını Hindistan, Çin ve Kenya gibi ülkelere gönderiyor. Bu ülkelerden de ABD yılda 3.3 milyon ton e-çöp üreterek birinci sırada yer alıyor. ABD e-çöplerinin %80'ini Asya'daki az gelişmiş ülkelere ihraç ediyor. Zaten az gelişmiş olan bu ülkedeki insanlar kendi sağlık sorunlarıyla boğuşurken bir de e-çöplerden kaynaklanan ciddi sorunlarla karşılaşıyorlar.

Elektronik atığın dağılımı

% 25 Buzdolabı

% 25 TV ve monitör

% 25 küçük ev aletleri ocak fırın

% 25 telekomünikasyon ürünleri

Yıllık Kişi Başına Üretilen E-Atık Miktarı (Kilogram)

Finlandya: 9.8, İsveç: 14.8, Norveç: 10.5, Danimarka: 13.9, Türkiye: 4.5, Belçika: 8.2, İngiltere: 6.9, İrlanda: 9, Avusturya: 8.8, Almanya: 7.9, Fransa: 4.4 kilogram olduğu tespit edilmiş.

E-atıklar doğru işlenmezse insan sağlığına zarar verdiği ve vermeye de devam edeceği açık. Yine de e-atıkları tamamen kullanışsız ve yarasız bir çöplük gibi görmek yanlıştır. Çünkü değerli madenler içeriyorlar ve uzman kişiler tarafından dönüşümü sağlanırsa ülke ekonomisine yarar sağlar hale gelir.

13 ton elektronik atıktan ortalama 1 ton bakır elde ediliyor. 1 ton bakır için yaklaşık 1000 ton taşın bakır madeninde işlenmesi gerekiyor. 1 ton bakır için çevreye verilen zararları en aza indirmek e-atık yöntemi ile mümkün olabiliyor.

Dünyada teknoloji ile en çok ilgilenen milletin Japonlar olduğunu herkes bilir. Japonlar teknoloji problemlerine çözüm bulmak, hayatlarını kolaylaştırmak ve performanslarını arttırmak için kullanıyorlar. Buna Japonların marka bilgisi ve yeni teknolojileri takip etmeleri de eklenince yıllık ürettikleri e-atık miktarları korkunç şekilde artıyor. Ülkenin Tsukuba şehrindeki Materyal Bilimleri Enstitüsünün hesaplarına göre, bir yıl içinde tüm dünyada satın alınan toplam altın, gümüş ve indium gibi madenlerinin rezervlerinin üç katı Japonya'da birikmiş durumda. Enstitünün uzmanlarına göre elektronik çöpler doğru işlenirse ve en az kayıpla geri dönüştürülürlerse doğal kaynak fakiri Japonya birden bire doğal kaynak zengini diğer ülkelerle yarışabilecek duruma gelebilecek.

Türkiye'de nüfusun ve alım gücünün artması, küresel markaların Türkiye'de satış yapmaları ve Türk tüketicilerinin teknoloji merakının artması Türkiye'de teknoloji kullanımını ve beraberinde de e-atık miktarını arttırdı. E-atık toplama ve geri dönüştürme projeleri Türkiye'de oldukça yeni olmasına rağmen sektörün çalışmalarını düzenleyecek yönetmelikler oluşturuluyor. Çevre Bakanlığının e-atıkları toplayarak usulüne uygun şekilde bertaraf edilmesini öngören düzenlemesinden sonra geri dönüşüm tesisi için Türkiye'de 9 şirket lisans aldı. Dünyada geri dönüştürülmeyi bekleyen e-atık miktarı tahmini olarak yıllık 80 milyon ton. Türkiye'de 300 bin ton. Fakat Türkiye'de geri dönüştürme Avrupa ülkelerinin %75 daha gerisinde.

Türk tüketiciler olarak geri dönüşüme yapabileceğimiz ilk katkı eski elektronik eşyalarımızı çöpe atmak yerine e-atık firmalarına ulaştırmak. Henüz tam yaygınlaşmamış olmasına rağmen bazı belediyeler ve büyük elektronik firmaları e-atıkları toplama projelerini hayata geçirdi. Örneğin Kocaeli Belediyesi 2009 yılında hayata geçirdiği e-atık toplama çalışmalarına devam ediyor ve bu proje ile 17,5 ton civarında atık geri kazanılmış. Ayrıca Kadıköy Belediyesi Elektronik Atık Atölyesi bu konuda hizmet vermekte. Bazı büyük elektronik firmalarda da sosyal sorumluluk projeleri içinde e-atık toplama kampanyaları yer alıyor. 444 55 99 nolu hat arandığında firma yetkilileri eski elektronik eşyalarınızı ücretsiz olarak evinizden alıyorlar. Tüketiciler olarak daha yaşanılır bir ülke ve dünya için bu konuda hassas olmalıyız.