8 Adımda Güç Transformatörü Kurulumu

Çeşitli transformatörler için çeşitli kurulum teknikleri bulunur. Bu yazımızda güç transformatörlerinin prosedürlere göre kurulumu ve testini 8 adımda anlattık. Detaylar yazımızın devamında.

A- A+

24.02.2022 tarihli yazı 6552 kez okunmuştur.

Transformatörünüzü sahaya ulaştığında doğru şekilde çalışması için çeşitli prosedürler gerçekleştirilmelidir. Bu prosedürler kurulum, test ve devreye alma aşamasındaki çeşitli süreçlerden oluşur. Bir transformatörün doğru ve başarılı bir şekilde çalışması, tasarım ve üretim şeklinin yanında kurulumunda uygulanan yöntemler ile de alakalıdır. Bu içeriğimizde hem kuru tip hem de yağlı tip güç transformatörlerinin kurulumu, testi ve devreye alma aşamalarında izlenen 8 adımı inceleyeceğiz.

Kurulu Bir Güç Transformatörü

►İlginizi Çekebilir: Transformatörlerin Üretimi ve Çeşitleri | 1.Bölüm

1. Transformatör Testleri

Transformatörlerin testlerini 2 gruba ayırabiliriz. Bunlardan ilki her transformatör için uygulanan standart testler, ikincisi ise çevreye bağlı olarak uygulanan özel testlerdir.

1. Standart Transformatör Testleri

IEC standartlarına göre belirlenen transformatör testleri hem tasarım ve üretim sonrası fabrika ortamında hem de sevkiyat ve montaj sonrası saha ortamında gerçekleştirilmektedir. Bu testler sonucu ortaya çıkan değerler, IEC standartlarında belirtilen uygunlukları sağladığı taktirde transformatör devreye alınabilir.

► Oran Testi: Her bir kademe için gerilim çevirme oranı ölçülür. Uygun gerilim transformatör terminallerinden uygulanarak çıkış gerilimine istinaden çevirme oranının sağlanıp sağlanmadığı test edilir.

► Polarite Testi: Tek ve 3 fazlı üniteler için polarite testi yapılır. Çünkü tek fazlı güç transformatörleri bazen paralel bazen de 3 fazlı bir sıraya bağlanabilir.

► Uyarma Akımı Testi: Trafo çekirdeğinin tasarımının doğruluğunu ölçmek için yapılır. Bunun yanında yüksüz çekirdek kaybı testi yapılarak da çekirdek tasarımı denetlenebilir.

► Direnç Testi: Her bir sargının direnci, ölçümün yapıldığı bağlantı uçları ve sargıların sıcaklığı kaydedilir.

► Empedans Testi (kısa devre testi yoluyla): Kesici ve/veya sigorta boyutlandırması ve röle şemalarını koordine etmek için gerekli bilgilere ulaşmamızı sağlar.

► Yük Kaybı Testi: Transformatörün verimliliği ölçülür.

► Regülasyon Testi: Yük uygulandığında gerilim düşüşünü belirlememize yarar.

► Uygulanan ve İndüklenen Potansiyel Testi: Dielektrik gücünü doğrular.

► İlginizi Çekebilir: Transformatör Arızaları ve Sebepleri | 1.Bölüm

Çevreye Bağlı Olarak Uygulanan Transformatör Özel Testleri

Transformatörün nasıl ve nerede kullanılacağına bağlı olarak ise özel testler yapılır. Bu test grubu temel olarak aşağıdakileri içerse de farklı durumlar için farklı testler düzenlenebilir.

► İmpuls Testi: Yıldırım ve anahtarlama dalgalanmalarının yaygın olduğu yerlerde transformatörün sağlıklı çalışabilmesi için bu testin yapılması gerekir.

► Ses Testi: Konut ve ofis alanlarındaki uygulamalar için bu test önem taşır. Bunun yanında ses aracılığıyla transformatörün çalışmasındaki farklılıklar tespit edilebilir.

► Bobinlerin Sıcaklık Limitleri: Bobinlerin çok ısınması, tasarım sınırlarının aşılmasına neden olur. Bunun önüne geçmek için bobin sıcaklık limit testleri yapılır.

► Corona Testi: Orta gerilim ve yüksek gerilim birimlerinde yapılan bu test, yalıtım sisteminin düzgün çalışıp çalışmadığını belirlemeye yarar.

► Yalıtım Direnci Testi (meg-ohmmetre testi): Yalıtımın kuruluğunu belirleyen ve genellikle teslimattan sonra yapılan bu test, gelecekteki okumalarla karşılaştırma için de kullanılır.

► Yalıtım Güç Faktörü Testi: Yalıtımın yaşlanma sürecini belirlemeye yardımcı olmak için ilk kurulumda ve birkaç yılda bir yapılır.

2. Saha Şartları

Transformatör kurulumu planlanırken ilk olarak güvenlik kuralları belirlenir. Ardından sahada bulunan personelin, ekipmanın ve malzemelerin normal işleyişini kurulum ve taşınma sırasında en az şekilde etkileyecek bir rota seçilir. Bir diğer önemli husus ise transformatörün hasarlara karşı korunmasıdır. Transformatörün kurulacağı nokta ve o noktaya gelirken kullanılacak rota dikkatle seçilmelidir. Transformatör vinçlerden, kamyonlardan ve saha unsurlarından korunmalıdır. Bu aşamada transformatör sargılarının hasar görmemesi oldukça önemlidir. Öyle ki ani sarsıntılar ve hatalı indirme operasyonu sargıları yerinden oynatarak transformatöre zarar verebilir. Bunun için uygun bir kaldırma operasyonu planlanmalıdır.

Transformatör İndirme Çalışmaları

3. Ön İnceleme

Transformatör teslim alındıktan sonra nakliyede oluşabilecek hasarlardan dolayı inceleme yapılmalıdır. Herhangi bir hasar varsa veya kaba kullanım belirtisi görülürse üretici bilgilendirilmeli ve nakliyeciye bir talepte bulunulmalıdır. Eğer bu aşamada herhangi bir sorun yoksa kapaklar veya paneller çıkarılmalı ve parçaların hasar görmesi, yerinden çıkması, gevşek veya kırık bağlantılar, kir veya yabancı madde ve su veya nem varlığı için dahili bir inceleme yapılmalıdır.

Transformatör kurulumdan önce tekrardan taşınırsa transformatör hizmete alınmadan önce bu incelemeler tekrarlanmalıdır.

►İlginizi Çekebilir: Farklı Transformatör Tipleri için Koruma Şemaları

4. Bağlantıların Yapılması

Transformatörün terminalleri ile gelen ve giden iletkenler arasındaki bağlantılar, bağlantı şemasında verilen talimatlara göre yapılmalıdır. Doğru konum ve sıkılık için tüm kablo bağlantıları kontrol edilmelidir.

Bağlantılar üzerinde çalışılmadan önce tüm güvenlik önlemleri uygulanmalıdır. Transformatör buşinglerine ve bağlantılarına herhangi bir mekanik baskı uygulanmayacak şekilde, gelen/giden bağlantı kablolarını yeterince destekleyecek düzenlemeler yapılmalıdır. Bu düzenlemeler oldukça önem taşır. Çünkü olası baskılar, bir buşingin çatlamasına veya bir bağlantının arızalanmasına neden olabilir. Bağlantı ve terminasyon çalışmalarının tamamlanmasından sonra üreticinin belirttiği tork değerlerine göre kontrol sağlanmalıdır.

5. Ses Seviyesinin Kontrolü

Tüm güç transformatörleri, enerji verildiğinde belirli bir seviyede ses çıkarır. Bir transformatörde hareketli parça olmamasına rağmen çekirdek ses üretir. Bir manyetik alanın varlığında, çekirdek tabakaları uzar ve büzülür. Bu periyodik mekanik hareketler, temel frekansı 120 Hz olan ses titreşimlerini ve bu temelin harmonik türevlerini oluşturur.

Transformatör sessiz bir koridora kurulursa, kesin bir uğultu fark edilecektir. Fakat sahadaki diğer ekipmanlar ile yakın bir yerde kurulursa bu uğultu fark edilmez. Dolayısıyla bir transformatörün konumu, ses seviyesinin ne kadar belirgin çıkacağı ile doğrudan ilgilidir. Eğer insanların çalışması gereken bir yerde transformatör kurulursa, bazı ses yalıtımı yöntemlerinin kurulması da çözümler arasında yer alır.

6. Topraklama

Topraklama, birikebilecek statik yükleri gidermek için gereklidir. Transformatör sargılarının yanlışlıkla çekirdek veya muhafaza (veya yağlı tipler için tank) ile temas etmesi durumunda bir koruma gereklidir. Bu korumayı topraklama aracılığıyla sağlarız. OG güç transformatörleri için ikincil nötr bazen bir empedans aracılığıyla da topraklanabilir.

Transformatör İçindeki Topraklama Örneği

7. Son Kontroller

Transformatör çalışacağı pozisyona yerleştirildikten sonra herhangi bir montaj yapılmadan ve üniteye enerji verilmeden önce kapsamlı bir son inceleme yapılması çok kritiktir. Bu incelemenin ardından transformatöre enerji verilir. Enerji verilmesi kısmında transformatör ile ilgilenen tüm personele bilgi verilir. Çünkü bağlantı noktalarında öldürücü gerilimler bulunur.

Transformatörün Test Edilmesi

İletkenlerin montajı yalnızca yüksek gerilimli ekipmanlarda kalifiye ve deneyimli personel tarafından yapılmalıdır. Üniteye herhangi bir servis çalışması yapılması gerektiğinde, transformatörü besleyen hatların açılması, uygun emniyet kilitlerinin ve etiketlerin uygulanması gerekir.

Tüm elektrik bağlantılarının düzgün yapıldığından ve alçak ve yüksek gerilim sargıları arasında doğru oranın bulunduğundan emin olmak için dikkatli bir inceleme yapmak hem transformatör sağlığı hem de tesis sağlığı için önem taşır. İncelemeyi yapabilmek için yüksek gerilim sargısına düşük gerilim (220 V veya 480 V) uygulanır. Ardından düşük gerilim sargısındaki çıkış ölçülür. Fakat bu çözüm düşük gerilimli (600 V ve altı) transformatörler için uygun değildir. Bu incelemenin yanında sargıların süreklilik açısından kontrol edilmesi de önerilir. Sargıların topraklanmadığından emin olmak için bir yalıtım direnci testi yapmak en basit çözümlerden biridir.

8. Yükün Uygulanması

3 fazlı bir transformatöre enerji verilmeden önce, alçak gerilim tarafındaki gerilim ve akımların izlenmesi için düzenleme yapılmalıdır. Ardından yükü bağlamadan transformatöre enerji verilir. Gösterilen gerilimlerin büyüklüğü (hattan toprağa ve hattan hatta) çok benzer olmalıdır. Aksi takdirde transformatör, doğru bir şekilde kurulmamıştır. Eğer kurulumda da bir hata bulunmazsa transformatörün kendisi hatalı bir şekilde dizayn edilmiştir. Böyle bir durumda karşılaştığınız anda derhal transformatörün enerjisini kesmeniz gerekir.

Eğer herhangi bir sorunla karşılaşmazsanız yükü bağlayıp transformatöre enerji verebilirsiniz. Ardından gerilim ve akım değerlerini izlemeniz gerekir. Tam yüke ulaşıncaya kadar kademeli bir şekilde yükü artırarak bu değerleri izleyebilirsiniz. Bir transformatörün kaldırabileceği maksimum sürekli yük, isim plakasında belirtilir. Yük artırımı esnasında hem gerilim hem de akım değerleri benzer bir şekilde değişmelidir. Eğer bu şekilde olmazsa yine transformatörün enerjisini kesmeniz gerekir.

Basitçe güç transformatörü kurulumunu ve testini 8 adımda size anlatmaya çalıştık. Elbette çok farklı bakım ve test çeşitleri mevcut. Tüm adımlara bakacak olursanız en önemli unsur güvenlik. Kurulumlarınızda güvenlik en büyük öncelik olmalıdır.