Alçak Gerilim Devre Kesiciler için Test ve Kontrol Standartları |
1. Bölüm

Elektriksel sistemlerde cihazların düzgün çalışması hem sistemlerimiz için hem de can güvenliğimiz için önemlidir. Güvenliğin sağlanabilmesi için alçak gerilim devre kesicilerde dielektrik testi, izolasyon direncinin kontrolü gibi uygulamalar gerçekleştirilmektedir. Detaylar yazımızda.

A- A+

10.06.2019 tarihli yazı 7606 kez okunmuştur.

Alçak gerilimli şalt cihazlarının testi ve gereklilikleri için Uluslararası Elektroteknik Komisyonu tarafından belirlenen kurallar, IEC 61439-X standartlarında belirtilmiştir.

Standart 3 ana başlık üzerinde incelenmektedir:

IEC 61439-1: Genel kurallar

IEC 61439-2: Alçak gerilim anahtarlama ve kontrol düzeni donanımları. Güç anahtarlama ve kontrol düzeni donanımları.

IEC 61439-3: Alçak gerilim anahtarlama ve kontrol üniteleri. Vasıfsız personelin eriştiği yerlerde kurulması amaçlanan alçak gerilim anahtarlama ve kontrol üniteleri için belirlenen özellikler.

IEC-61439 standartına uygun olarak, bazı testler yapılmaktadır. Bu testler izolasyonun kontrolü, dielektrik testi vb. testlerdir.

İzolasyonun Kontrolü

Bu kontrol bir dielektrik testi kullanılarak veya izolasyon direncinin ölçülmesi ile yapılabilir. İzolasyon direnci ölçülürken mesafeler kontrol edilmelidir. Burada bahsettiğimiz test alçak gerilim anahtarlama elemanlarının dielektrik dayanımı ve izolasyon seviyesinin kapsamlı şekilde test ve analiz edilmesinde kullanılan cihazlar yardımıyla yapılır.

Dielektrik dayanımı, bir yalıtkan malzemeyi iletken hale sokmaksızın birim kalınlığı başına uygulanabilecek en büyük gerilim değeridir. Yetersiz mesafelerde sadece darbe gerilimli dielektrik testi uygulamak yeterli olmaz.

İzolasyon Direncinin Ölçülmesi

İzolasyon direnci, minimum 500 VDC geriliminde bir mega ohm metre (harici veya bağımsız kaynak) ile ölçülmelidir. Test sırasında alçak gerilimli şalt sistemi tamamen kapatılmalı, bağlı hiçbir alıcı cihaz olmamalı ve tüm kesme cihazları açık konumda olmalıdır.

Test gerilimi her bir devrenin açıktaki iletken kısmını uygulanır. Test gerilimine dayanamayacak cihazlar (ölçüm bobinleri, araç gereçler), besleme terminallerinde kısa devre yaptırılmalıdır. Şekil 1'de izolasyon direncinin ölçüm prensibi uygun olarak yapılan çizim gösterilmiştir. Bu çizimde Megaohmmetre direnç ölçer, Protective enclosure ( Korunan Bölge), Tested Assembly (Test Noktası), Equipment Protective Earth Terminal ( Ekipman Koruma Topraklama Terminali) gösterilmiştir.

Şekil 1: İzolasyon direncinin ölçüm prensibi

►İlginizi Çekebilir : Alçak Gerilim Devre Kesici Uygulamalarında Önemli Faktörler

Ölçülen en düşük değer IEC 61439-1 standardına göre en az 1000 Ω/V olmalıdır. Ölçüm koşullarının elde edilen sonuçları etkileyebileceği unutulmamalıdır. Ölçümler çiğlenme noktasının (suyun buhar halinden tekrar sıvı hale dönüştüğü sıcaklık derecesi) altındaki sıcaklıklarda yapılmamalıdır.

İzolasyon direnci sıcaklıkla azalır. Bu yüzden gerilimin uygulandığı sürenin de büyük bir etkisi vardır. Art arda ölçüm yapılması gerekiyorsa, çevre koşulları kaydedilerek yapılmalıdır.

Ölçümün başlangıcında, cihaz toprak baz alınarak tesisatı temsil eden kapasitörü şarj eder. Bu süre boyunca kaçak akım en yüksek değerde olacaktır. Şarjın sonunda, akım kararlı hale gelir ve sadece izolasyon direncine bağlı olarak değişiklik göstermeye başlar.

Gerilim uygulanmaya devam ederse, direncin yavaşça artacağı göz ardı edilmemelidir. Bu durum dielektrik emme akımının azalmasından kaynaklanmaktadır. Bu yüzden ölçüm de 1. dakikada (R1) ve 10. dakikada (R10) ölçülen direnç değerlerinin kaydedilip oranlanması gerekir.

(R10_min/ R1_min) oranı 2’den büyükse bu izolasyonun iyi olduğunu gösterir.

Dielektrik Testi

İzolasyon direnci ölçülmediyse, dielektrik testi talimatlara göre yapılmalıdır. Şekil 2'de dielektrik testinin uygulandığı yer gösterilmiştir. (U test) Bu ölçüm ise dielektrik dayanım test istasyonu (dielectric strength testing station) yardımıyla gerçekleştirilmektedir.

Şekil 2: Dielektrik testinin uygulanması

►İlginizi Çekebilir : Alçak Gerilim Anahtarlama Elemanları

Test gerilimi aşağıdaki sıraya göre uygulanmalıdır:

► Bütün devrelerin her bir parçası (güç, kontrol, santral yardımcı teçhizatı) ile montaj düzeneğinin açıktaki iletken kısmı arasına.
► Ana devrenin her bir kutbu ile diğer kutuplar arasına (her faz arasına ve nötr arasına).
► Elektriksel olarak bağlı değilse her bir devrenin arasına (ayrı kontrol devreleri).
► Koruyucu devre ve açık iletken kısmı arasına.

Gerilim uygulanması ile zarar görebilecek cihazların (ölçüm veya tespit cihazları) bir ucunun bağlantısı kesilmiş ve yalıtılmış olmalıdır. Parazit azaltmak için kullanılan kapasitörlerin bağlantısı kesilmemelidir.

Sanayi frekansı testi

Gerilim en az 1 saniye boyunca uygulanır. Bozulma veya alevlenme olmamalıdır. Tablo 1'de değişik izolasyon gerilim değerlerine karşılık gelen test gerilim değerleri verilmiştir.

Tablo 1: İzolasyon gerilim değerlerine karşılık gelen test gerilim değerleri

Darbe gerilimi testi

Gerilim, her kutup için en az 1 saniye aralıklarla üç kez uygulanır. Tablo 2 'de çeşitli darbe gerilim değerlerine karşılık gelen test gerilim değerleri verilmiştir.

Tablo 2: Darbe gerilim değerlerine karşılık gelen test gerilim değerleri

Yüksek gerilim testi tekniği, temel güvenlik önlemlerini (test alanını işaretleme, izolasyonlu eldiven giyme, nitelikli personel) ve testin uygulanmasıyla ilgili önlemleri göz önüne alarak yapılır.

Güvenlik Önlemleri

► Testi, 0 V gerilimde başlatarak, yüksek gerilimi kapatmadan önce ise 0 V gerilime geri döndürerek yapın.
►IEC 61439-1 standardındaki kabul testinin süresi, sonraki kullanımlarda oluşabilecek zararları önlemek için sınırlı olmalıdır (1 saniye).

Bu testin, izolasyon malzemelerinin iç özelliklerini kontrol etmediği unutulmamalıdır.

Koruyucu devrelerin sürekliliğinin kontrolü

Açıkta kalan tüm iletken parçalarının ve araç gerecin koruyucu iletkenine etkili bir şekilde bağlandığının ve tüm koruyucu devrelerin ana uç (veya koruyucu iletken toplayıcı) ile doğru bir şekilde bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilmelidir.

Test koşulları

Ölçüm DC veya AC olarak yapılabilir. Test gerilimi 6 ila 24 V arasında olmalıdır. Test kaynağının kutuplarından birisi koruyucu iletkenlerin ana ucuna, diğeri (test anahtarı veya test kancası) çeşitli kontrol elemanlarına bağlanmalıdır.

Süreklilik direncinin ölçülmesi

Aşağıdaki standart değerlerin uygulanması önerilir:

Test akımı: 25 A

Uygulama süresi: 1 dakika

Maksimum direnç: 50 MΩ

Sinyalli test cihazı ile sürekliliğin kontrolü

Bu prosedür standartlaştırılmamıştır. Süreklilik olup olmadığını kontrol etmek için kullanılır, ancak değeri ölçülmez.

Serinin 2. bölümü için tıklayınız.

Kaynak

►electrical-engineering-portal.com