Şalt Sahası Düzeni Nasıl ve Neye Göre Planlanır?

Şalt sahası elektrik üretim, iletim ve dağıtımının yapıldığı tesislerdir. Kurulumunda, iletim ve dağıtım için kolaylık sağlaması, zemini dayanıklı yerlere kurulması, estetik görünmesi, denetim kolaylığı sağlaması ve ekonomik olması tercih edilir. Peki, şalt sahası nasıl kurulur? Gelin yazımızda beraber inceleyelim.

A- A+

19.01.2019 tarihli yazı 13269 kez okunmuştur.

Şalt sahası; güç trafoları, baraları ve diğer bütünleşik elemanları ile elektrik üretim, iletim ve dağıtımın yapıldığı tesislerdir. Şalt sahalarında trafolar aracılığıyla elektrik alçaltılıp veya yükseltilerek istenilen iletim seviyesine getirilir aynı zamanda bunun dışında da önemli fonksiyonları gerçekleştirilir. Kısaca şalt sahası elektrik enerjisini toplamaya veya dağıtmaya yarayan birimlerdir.

Dış mekan şalt tesislerinin kurulumunda rol oynayan en önemli etken mevcut alana olan uyum ve güvenilirliktir. Tesislerin kurulumunda denetim kolaylığı için operasyonel gerekliliğin yanı sıra ekonomik değerlendirmelerde önemli role sahiptir.

Genel Olarak Şantiye Düzeni

Birçok elektrik şirketi standart olarak belirledikleri belirli bir düzene göre hareket ederler. Şube aralıkları şalt düzeni konfigürasyonu ile belirlenir. Telli baralar için 50 metrelik bir yayılma uzunluğu ideal ve ekonomik kabul edilir.

Şekil 1: Taşıyıcı güç hattı havai hat düzenlemesi

Şekil-1’de ki trafo elemanları sırasıyla:

1- Şalter
2- Besleyici ayırıcı
3- Akım trafosu
4- Endüktif gerilim trafosu
5- Kapasitif gerilim trafosu
6- Kondansatör
7- Çizgi tuzağı

Şantiye düzenini planlarken bara ayırıcı kesici bölmelerinin 1.trafodan 2.trafoya doğru daha geniş olan yuva genişliği dikkate alınır. Yaklaşık 3000 Amper'in üzerindeki bara akım değerine sahip istasyonlarda, borulu baralar gerili tellerden daha ekonomik bir çözüm sunar.

Şalt sahası için yapılacak uygulama ve düzeni sahanın sahip olacağı kV değerine göre belirlenebilir.

Şekil 2: Dış mekan şalt konfigürasyonları, tercih edilen uygulamalar

1. Low-Rise Düzen (Klasik Alçak Kademeli Düzen)

Low-Rise düzende, bara ayırıcıları ile besleyici aynı hizada yan yana konumlandırılmıştır. Baralar ise bunların üzerinde ikinci kademede bulunurken şube hatları üçüncü kademede bulunmaktadır. Bu yerleşimin en büyük avantajı, bu hattın besleyicisinin ayırıcıya yeniden bağlanmasıyla kesici ve transformatörün bypass edilebilmesidir.

Şekil 3: Klasik Alçak Kademeli Düzen

Şekil 3’de ki trafo elemanları sırasıyla:

1- Bara sistemi I
2- Bara sistemi II
3- Bara ayırıcısı
4- Şalter
5- Akım trafosu
6- Gerilim transformatörü
7- Besleyici ayırıcı
8- Dalgalanma siperi
9- T Bay genişliği
10- T1 Genişliği ilk bölmesi
11- Bara çıkmazında T2 Genişliği son bölmesi

2. Hat içi Düzen

Boru şeklindeki baralara sahip bir hat içi düzende 3000 A'den daha büyük bara akım değerleri için kullanılır. Bara ayrıcalıklarının kutupları baralarla aynı hizadadır. Bu düzen çelik işçiliğini desteklemektedir. Aynı zamanda düşük maliyette net bir istasyon düzeni sağlamaktadır. Bypass veri yolu içeren istasyonlarda bypass veri yolu ve ayırıcıları için seçilen düzen baralarla aynıdır. Besleyicili olan istasyonlarda bypass barası U şeklinde olmalıdır ve böylece tüm branşmanlara bağlanmalıdır.

Şekil 4: Hat İçi Düzen Şalt Sahası

►İlginizi Çekebilir:Yeraltı Trafo Merkezleri

Şekil 4’de ki trafo elemanları sırasıyla:

1- Bara sistemi I
2- Bara sistemi ll
3- Bara ayırıcısı
4- Şalter
5- Akım trafosu
6- Gerilim transformatörü
7- Besleyici ayırıcı
8- Dalgalanma siperi
9- T Bay genişliği
10- T1 Genişliği ilk bölmesi
11- T2 Genişliği son bölmesi

3. Enine Düzen

Enine düzende bara bağlantı elemanlarının kutupları baraya dik açıda olmalıdır. Bu düzenlemede baralar tel veya boru olabilir. Giden hatlar üst üste gerilir ve portalları süzmek için sabitlenir.

Şekil 5: Enine Düzen Şalt Sahası

Şekil 5’de ki trafo elemanları sırasıyla:

1- Bara sistemi I
2- Bara sistemi ll
3- Bara ayırıcısı
4- Şalter
5- Akım trafosu
6- Gerilim transformatörü
7- Besleyici ayırıcı
8- Dalgalanma siperi
9- T Bay genişliği
10- T1 Genişliği ilk bölmesi
11- T2 Genişliği son bölmesi

4. Özel Düzenler

Çıkış devre kesicisiyle yapılan düzenlemeler, devre kesicinin ayırıcılara olan ihtiyacını ortadan kaldırdığı için büyük bir öneme sahiptir. Giden hat bir topraklama anahtarı içerir. Bu yapılandırma genelde tek baralı istasyonlar için kullanılır.

4.1. Çok Katlı Düzen

Bir veya iki güç trafosu kullanılan yük merkezi trafoları genellikle basitleştirilmiş trafo istasyonları şeklindedir. Kurulumun her bir parçası bakım amacıyla izole edilebilir. Veri yolu bölümleri, yüksek güvenilirlik sağlamak için ayrı ayrı veya çapraz olarak çalıştırılabilir.

Şekil 6: Çok Katlı Düzen

►İlginizi Çekebilir:Trafo Merkezi Nasıl İşletilir?

Şekil 6’da ki trafo elemanları sırasıyla:

1- Baralar
2- Bara ayırıcısı
3- Şalter
4- Akım trafosu
5- Gerilim transformatörü
6- Besleyici ayırıcı
7- Dalgalanma siperi

4.2. Çapraz Düzen

Bu düzen ile bara ayırıcılar baralara referansla diyagonal olarak bağlanır. Genellikle 245 kV ve 420 kV istasyonlar için kullanılır. Baraların konumuna (seviyesine) bağlı olarak iki şekilde ayrım yapılır:

1. Yukarı çapraz bara
2. Aşağı çapraz bara

4.2.1. Yukarı Çapraz Bara

Bu düzenin avantajı bir besleyici bağlantısı kesildiğinde, veri yolu ayırıcılarının da sökülmesi ve böylece erişilebilir olmasıdır. Akım değerleri 3000 A'den fazla olan ve kısa devre gerilimleri yüksek olan tesisatlar için bara ve köprü bağlantıları tüplerden yapılmıştır.

Şekil 7: Yukarı Çapraz Bara Düzeni

Şekil 7’de ki trafo elemanları sırasıyla:

1- Bara sistemi I
2- Bara sistemi II
3- Bara ayırıcısı
4- Şalter
5- Akım trafosu
6- Besleyici ayırıcı
7- Çizgi tuzağı
8- Kapasitif gerilim trafosu
9- T Bay genişliği
10- T1 Genişliği ilk bölmesi
11- T2 Genişliği son bölmesi

4.2.1. Aşağı Çapraz Bara

Bu düzenleme ile busbarlar, çıkış hatları kendilerine dik açılarla dizilmiş halde olan ayırıcıların üzerine monte edilir. Kesişme noktalarında, tek kolonlu ayırıcılar dikey ayırma mesafeleri ile bağlantıyı korur. Bu ekonomik düzen, sadece tesisatın sonunda hafif bara gerdirme portalları gerektirir ve bölmeler dardır. Tek veya çift sıra şeklinde olabilir. Tek sıralı düzenleme yerden tasarruf sağlar.

Şekil 8: Aşağı Çapraz Bara Düzeni

►İlginizi Çekebilir:Dijital Şalt Sahası Nedir?

Şekil-8’de ki trafo elemanları sırasıyla:

1- Bara sistemi I
2- Bara sistemi II
3- Bara ayırıcısı
4- Şalter
5- Akım trafosu
6- Besleyici ayırıcı
7- Çizgi tuzağı
8- Kapasitif gerilim trafosu
9- T Bay genişliği
10- T1 Genişliği ilk bölmesi
11- Bara çıkmazlı T2 Genişliği son bölmesi

4.3. 1 ½ Kesici Düzen

1 ½ kesici yapılandırması, çoğunlukla Avrupa dışındaki ülkelerde kullanılır. Bu sistem 110 kV üzerindeki tüm gerilimler için kullanılsa da ağırlıklı olarak çok yüksek gerilimlerde kullanılır. Dallar her zaman iki sıra şeklinde düzenlenir. Kullanılan ayırıcılar pentograf ve iki sütunlu dikey kırma tipindedir. Giden hatta dikey kırma ayırıcılar kullanılır.

Şekil 9: 1 ½ kesici yapılandırması

Şekil 9’da ki trafo elemanları sırasıyla:

1- Bara sistemi I
2- Bara sistemi II
3- Bara ayırıcısı
4- Şalter
5- Akım trafosu
6- Gerilim transformatörü
7- Besleyici ayırıcı
8- Şube ayırıcı
9- Dalgalanma siperi
10- Çizgi tuzağı
11- Transformatör