Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar |
4. Bölüm

Son yıllardaki teknolojik gelişmelerin genel olarak yönelimine baktığımızda can ve mal kaybının azaltılarak yok edilmesi ve bununla beraber insan hayatını kolaylaştırıcı olması tarafındadır. Bu durum sağlanırken de kullanılacak iş gücünün minimum seviyede tutulması istenmektedir. Kapalı alanlarda can ve mal kaybına neden olan istatistiki verileri incelediğimizde üst sıralarda yangını görmekteyiz. Durum böyle olunca da yeni tasarlanan ikamet amaçlı binalarda dahi yangın algılama sistemlerini görür olduk.

A- A+

21.08.2019 tarihli yazı 25322 kez okunmuştur.

► Yazının Önceki Bölümü: Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar|3. Bölüm

Yazının bu bölümünde ilgili yönetmelik, şartname ve ekipman özellikleri dikkate alınarak ideal bir "Yangın Algılama Sistemi" için dikkat edilmesi gereken hususları irdeleyeceğiz.

Dedektör ve Diğer Algılmama Ekipmanların Seçimi ve Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?

Yangın algılama sisteminin en önemli ekipmanları olan dedektörlerin düzgün seçilerek çalışmasına engel olmayacak şekilde montajının yapılması yangın sisteminin düzgün çalışması açısından büyük önem arz etmektedir.

Yangın dedektör ve ekipmanlarının yerleştirilmesinde dikkat edilmesi gereken birçok unsur vardır. Bu unsurlardan herhangi birinin dikkate alınmaması "Yangın Algılama Sistemi" nin düzgün çalışmamasına neden olacaktır. Düzgün çalışmayan sistemlerin de can ve mal kaybına neden olacağı aşikardır.

Yangın algılama sistemine ait dedektör ve ekipmanların yerleşiminde dikkat edilmesi gereken unsurlar aşağıdaki gibidir:

► Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik
► Bölgedeki Malzemeler ve Yanma Özellikleri
► Kontrol Edilecek Bölgenin Mimari Özellikleri
► Havalandırma ve Isıtma Özellikleri
► Yangın Senaryoları
► Yanlış Alarm Olasılığı

Duman Algılama Dedektörü Yerleşiminde Nelere Dikkat Edilmelidir?

Duman dedektörünün yerleşimi çalışma mantığı ve yerleşimleri direkt olarak dumanın yapısına göre belirlenmektedir. Dumanın yayılma mantığına baktığımızda duman bir noktadan başlar, dairesel olarak yayılır ve tavanda toplanırlar.

Daha önceki bölümlerde de sıklıkla bahsettiğimiz gibi yangın algılama sisteminin düzgün çalışabilmesi için dedektörlerin yerleşimleri büyük önem arz etmektedir.

► Duman dedektörü yerleştirilirken; duman algılayıcı sensörün tavana mesafesi en az 25 mm en fazla ise 600 mm uzaklıkta olmalıdır.

► Sıcaklık dedektörü yerleştirilirken; sıcaklık algılayıcı sensörün tavana mesafesi en az 25 mm en fazla ise 150 mm uzaklıkta olmalıdır.

► Dedektörlerin her bir yanından en az 50 cm uzaklıkta herhangi bir cisim bulunmamalıdır. Bulunması durumunda duman ve ısının detektöre erişimine engelleyerek dedektörün düzgün çalışmasını engelleyecektir.

► Duman ve sıcaklık dedektörlerinin algılama alanlarına baktığımızda ortamda hava hareketinin olmadığı ve tavanın düz olduğu varsayılarak belirlenmiş kapsama alanlar hesaplanırken dedektörlerin kapsama alanları dikkate alınmaktadır. Duman dedektörleri için kapsama çapları 7,5 metre iken bu değer sıcaklık dedektörleri için 5,3 metredir.

Bu değerler dikkate alınarak yapacağımız hesaplar sonucunda duman dedektörleri için kapsama alanı maksimum 112 m² iken bu rakam ısı dedektörleri için maksimum 56.3 m² olarak ortaya çıkmaktadır.

Koridor genişliği eğer 5 metreden küçükse duman dedektörleri ve sıcaklık dedektörleri arası mesafeler için ayrı bir formül kullanılmaktadır.

► Duman dedektörleri arası mesafe için kullanılacak olan formül;
S = 7.5 + (5-W) / 2 şeklindedir.

► Sıcaklık dedektörleri arası mesafe için kullanılacak olan formül ise;
S = 5.3 + (5-W) / 2 şeklindedir.

Formülde yer alan; S: dedektörler arası mesafe; W: koridor genişliği ni temsil etmektedir.

Bu rakamlar dışında dikkate edilmesi gereken diğer bi husus ise dedektörlerin yerden olması gereken maksimum yüksekliklerdir. Bu yükseklikler aşağıdaki gibidir.

►Noktasal Duman Dedektörünün zeminden yüksekliği maksimum 10,5 m olmalıdır.
►Işın Tipi Duman Dedektörünün zeminden yüksekliği minimum 2,7 m, maksimum 25 m olmalıdır.
►Noktasal Sıcaklık Artış Dedektörünün zeminden yüksekliği maksimum 9 m olmalıdır.
►Noktasal Sabit Sıcaklık Dedektörü (60°C) nin yerden maksimum yüksekliği 7,5 m olmalıdır.
►Noktasal Sabit Sıcaklık Dedektörü (90°C) nin yerden maksimum yüksekliği 6 m olmalıdır.

►İlginizi Çekebilir: Bir Elektrik Mühendisinin Gözünden:

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik

Eğimli Tavanlarda Dedektör Yerleşimi Nasıl Olmalıdır?

Eğimli tavanlarda ilk dedektörlerin tepe noktasına uzaklığı ilk dedektör için minimum 50 cm olmalıdır.

Eğimli tavanlarda optik duman dedektörünün duvarla maksimum mesafesi ise aşağıdaki formülle bulunmaktadır:

R= r + (r x α/100)

Formülü kullanırken Optik Duman Dedektörü için r= 7.5 metredir.

► α= 15° kabul edersek; R= 7.5 + (7.5 x 15/100) = 7.5 + (7.5 x 0.15) = 7.5 + 1.125 = 8.625 m olacaktır.

► α açısının 25° den büyük olduğu durumlarda α= 25° alınmalıdır. Bu durumda; R= 7.5 + (7.5 x 25/100) = 7.5 + 1.875 = 9.375 olacaktır.

Durumu özetleyecek olursak;

α < 25° durumlarda duvarla optik duman dedektörü arasındaki mesafe için hesap gerekirken;

α > 25° olduğu durumlarda optik duman dedektörünün duvarla arasındaki mesafe 9.375 m olmalıdır.

Genel olarak pratik bir bilgi daha ekleyecek olursak dedektörler arasındaki mesafeler her 1° eğim için %1 oranında arttırılabilmektedir. Ancak bu artış eğim 25° den fazla olması durumunda ise %25 olarak sabit tutulmalıdır.

Eğimli tavanlarda dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise dedektörlerin tavana dikey uzaklıklardır. Duman dedektöründe bu mesefenin minimum 600 mm olması gerekirken, sıcaklık algılama dedektörlerinde 150 mm olmalıdır.

Yastıklama Nedir? ve Nasıl yapılmalıdır?

Tavanın tipi itibariyle tavanda sıcak hava tabakaları oluşabilmektedir. Dedektör yerleşimlerini etkileyecek ana konulardan biridir.

Olası bir yangın durumunda oluşacak duman tam olarak tavana çıkamaz ve boşlukları dolduramaz. Tavana direkt olarak takılan dedektörler bu etkiden dolayı algılama yapamayacaktır.

Bu tip tavanın olduğu olduğu alanlarda dedektörlerin tavandan 30–60 cm aşağıya monte edilmesi gerekmektedir.

Kirişli Tavanların Bulunduğu Alanlarda Nelere Dikkat Edilmelidir?

Binalardaki yangın sistemi dizaynları yapılırken dedektörlerin yerleştirilmesi konusunda en dikkat edilmesi gereken ve hata yapmaya uygun tipteki tavanlar kirişlerin bulunduğu tavanlardır.

Kirişlerin yükseklikleri dedektörlerin algılama alanlarını direkt olarak etkilemektedir.

Kirişin yüksekliği(h); 15 cm den az ise tavan düz tavan olarak kabul edilir ve dedektörün kapsama alanı için herhangi bir engel teşkil etmemektedir.

Kirişin yüksekliği(h) yle ilgili durumun kat yüksekliğiyle(H) ilgili orantısal durumuna göre dedektörlerin birbirlerine uzaklıkları belirlenmelidir.

► h > (%10 x H) ise kirişler duvar kabul edilmelidir. Bu durumda kirişlerin oluşturduğu her bölmeye dedektör yerleştirilmesi gerekmektedir.
► h < (%10 x H) ise dedektörler arası mesafe 2h kadar azaltılmalıdır.

Seperatörlü Alanlarda Yangın Algılama Sistemi Nasıl Dizayn Edilmelidir?

Dedektörlerin yerleştirilmesi konusunda dikkat edilmesi gereken bir diğer mimari unsurda seperatörler (bölmeler) dir. WC’ lerde ve ıslak hacimlerde sıkça oluşturulan bölmelerin en üst seviyesiyle asma tavan arasındaki mesafe dedektörlerin yerleşimleri için büyük önem arz etmektedir.

Oluşturulan bölmenin üst noktasıyla tavan arasındaki mesafeyle ilgili olarak dikkat edilmesi gereken unsurlar aşağıdaki gibidir:

► h > (%10 x H) ise; dedektör yerleri belirlenirken bölmeler yokmuş gibi düşünülür.
► h < (%10 x H) ise; oluşan her bölme duvar(oda) gibi düşünülerek her bölmeye dedektör yerleştirilmesi gerekmektedir.

Asma Tavanlar, Yükseltilmiş Döşemeler, Asansör ve Merdiven Kovalarında Yangın Algılama Gerekli Midir?

Asma tavan ve yükseltilmiş döşemeler; yangın sisteminde dikkat edilmesi gereken unsurlardan biridir. Asma tavan ve yükseltilmiş döşemelerin sınırladığı alanlarda yanma riskini dikkate alarak dedektör konulması gerekmektedir.

Asma tavan ya da yükseltilmiş döşemenin yüksekliği 30 cm’ den az ise bu alanlara dedektör konulmasına gerek yoktur.

Duman dedektörü yerleşimleri yapılırken istisnai bölümler vardır. Bunlar; asansör şaftları, merdiven kovaları, tesisat şaftları gibi birden fazla kata dahil olan düşey bölmelerde yer alan kapı ve pencerelere en fazla 1.5 metre yakınlıkta duman dedektörü yerleştirilmelidir.

Havalandırma Sistemi Yangın Algılama Sistemini Etkiler Mi?

Dedektör yerleşimleri yapılırken dikkat edilmesi gereken diğer bir konu da havalandırma menfezlerinin yerleşimidir. Yerleşimi yapılacak dedektörler ızgaralara en az 1 metre uzaklıkta konumlandırılmalıdır.

Aydınlatma Sistemi Yangın Algılama Sistemini Etkiler Mi?

Duman dedektörleri yerleşimi yapılırken dikkat edilmesi gereken bir diğer hususta aydınlatma armatürleriyle dedektörler arası mesafelerdir. İlgili standartlar dedektörün armatüre olan minimum uzaklığı armatür derinliğinin 2 katı olmalıdır.

Delikli Asma Tavanlarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?

Binalardaki mahallerin kullanım amaçlarına göre asma tavan tipleri faklılık göstermektedir. Delikli asma tavanların kullanıldığı mahallerde dedektör yerleşimi için istisnai bir durum ortaya çıkmaktadır.

Asma tavanın delikli yapıda olduğunu kabul edilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir.

►Deliklerin toplam alanı; toplam asma tavan alanının %40’ ından fazla olması gerekmektedir.
►Her bir deliğin herhangi bir doğrultudaki boyutu 10 mm’ den fazla olması gerekmektedir.

Eğer bu iki şart sağlanıyorsa asma tavanın üzerindeki bir dedektör asma tavanın altındaki hacmin korunması için kullanılabilir. Aksi takdirde ilgili mahal normal asma tavan gibi düşünülmelidir.

Asma tavan için dikkat edilmiş bu şartlar yükseltilmiş döşemeler içinde geçerlidir.

Delikli asma tavan tipinin bulunduğu mahallerde dedektörün yerleşimi yapılırken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta dedektörün montajının yapıldığı noktada yarıçapı en az 60 cm olan deliksiz bir alan oluşturulmalıdır.

Işın(Beam) Tipi Duman Dedektörü Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?

Işın tipi dedektörlerinin tasarım ve dizaynında dikkat edilmesi gereken hususlar dikey ve yatay kesitler dikkate alınmalıdır.

Işın tipi duman dedektörlerinin dizaynında dikey kesit noktalarında dikkat edilmesi gereken durumlar aşağıdaki gibidir.

Mahal yüksekliği maksimum 25 metre olan mahallerde kullanılabilmektedir.

Alıcı ve verici ekipmanlar tavan yüksekliğinin %10’ u kadar aşağıda olacak şekilde montajı yapılmalıdır.

Kullanılan detektöre göre alıcı ve verici arası mesafe 150 metreye kadar çıkmaktadır.

Işın tipi duman dedektörlerinin dizaynında yatay kesit noktalarında dikkat edilmesi gereken durumlar aşağıdaki gibidir.

Alıcı ve verici dedektörler yerleşimlerinin yapıldığı noktanın sağı ve solundan 7.5 metrelik alanda etkilidir. 150 metrelik bir dedektör grubu kullanılması durumunda sistem 2250 m²’ lik bir alanı korumaktadır.

Dedektörün tesis edildiği alanda eğer insanların dolaşma olasığı varsa dedektörler minimum 2.7 metre yükseklikte montajı yapılmalıdır.

Kablo Tipi Lineer Sıcaklık Dedektörleri

Kullanılacak olan dedektörlerin duvar, kiriş gibi noktalardan minimum 50 cm uzakta konumlandırılması gerekliliği bazı durumlarda sağlanamamaktadır. Böyle durumlarda kullanılan dedektör tiplerinden biri de kablo tipi tipi lineer sıcaklık detektörleridir.

Dizaynı ve montajı konusunda dikkat edilecek unsular aşağıdaki gibidir:

Normal dedektörlerin dizaynı konusunda dikkat edilmesi gereken duvar, kiriş, havalandırma kanalının detektörlere uzaklıkları durumu kablo tipi lineer sıcaklık dedektörleri için gerekli değildir. Mesafeler konusunda herhangi bir sınırlandırma yoktur

Amaç nesneyi korumaksa nesnenin direkt olarak üzerine dahi tesis edilebilir.

► İlginizi Çekebilir: Bir Elektrik Mühendisinin Bilmesi Gereken Kanunlar, Şartnameler ve Yönetmelikler

Kaynaklar:
►TS CEN /TS 54-14 Standartı
►Binaların Yangın Korunması Hakkında Yönetmelik
►Yangın Algılama ve İhbar Sistemlerinin Bağlantı ve Montajları / MEGEP

►Akıllı Binalarda Analog Adresli Yangın Algılama ve İhbar Sistemi - Mustafa Özdamar / ANKARA - 2017

►National Fire Alarm and Signaling Code (NFPA - 72)