Radyasyonun İnsan Sağlığına Etkileri Nelerdir?

Çevremizdeki çoğu kişinin zaman zaman vurgulayarak bahsettiği bir konu olan radyasyon insan sağlığına zararlarıyla bilinir. Peki adından sıkça bahsettiğimiz ve radyoterapi alanında ortaya çıkan bu radyasyon nedir ? Cevabı yazımızda.

A- A+

29.06.2014 tarihli yazı 66549 kez okunmuştur.

Radyoaktivite Radyasyon İnsan Sağlığı Radyasyonun İnsan Sağlığına Zararları Radyoterapi Işıma Alfa Beta Gama İnsan Sağlığı MR Hiroşima Nagazagi Çernobil

Kısaca tanımlayacak olursak radyasyon, parçacıklar biçimindeki enerji yayımıdır. Eğer bir madde kararsız ise yani nötronlarının sayısı o atomun proton sayısından çok fazla ise ışın yayarak parçalanma gerçekleştirebilirler. Bu ışınlar ise alfa, beta, gamadır. Bu şekilde ışıma yapan maddelere radyoaktif maddeler deriz.

►İlginizi Çekebilir : Radyasyon ve Kaktüs Gerçeği!

Doğal kaynaklar dolayısıyla oluşan radyasyonlara örnek olarak kozmik ışınlar, radon ışımaları, toprakta, suda ve besinlerde oluşan radyoaktif maddeler örnek gösterilebilir.

İnsan eliyle oluşan radyasyonlar ise doğal olmayanlardır. Eğer bu iki sınıfı kıyaslarsak doğal radyasyondan etkilenme oranı çok daha fazladır. Çünkü sürekli soluduğumuz havadan, güneşten, sudan etkileniriz. Kabaca oranlarsak eğer maruz kaldığımız radyasyonun üçte ikisini doğal yollardan alırız. %15 civarını ise radyolojik incelemelerden alırız.

Peki radyasyonun canlı hücre üzerindeki etkileri nelerdir ?

Radyoaktif maddenin, hücre ile karşılaşması sonucu ısı, eksitasyon(uyarma) ve iyonizasyon oluşur. Bu olaylar sonucunda ise kalıcı veya geçici biyolojik ve kimyasal etkiler ortaya çıkar. Hücrenin yapısında olan DNA ve RNA ya ve su moleküllerine katılabilir. Bunun sonucunda iki çeşit etki ortaya çıkar.

► İlginizi Çekebilir: Elektrikli Aletler Kuşların Manyetik Pusulasını Bozuyor

►Doğrudan etki; Makromoleküllerde ( RNA ) görülür. Etki ile karşılaşan moleküller işlevini yapamayabilir fakat diğer moleküllerden o işlevi yerine getirir. Yani hücre için etkisi çok küçüktür. DNA da ise anahtar molekülün bir benzeri bulunmaz. Anahtar molekülde oluşabilecek bir farklılık hücrenin yapısını etkiler. Kromozomların ve kalıtsal karakterin bulunduğu birimlerde oluşabilecek farklılığın sonuçları ise çok büyüktür. Çünkü genetik farklılık olacağından o ırkın devamı için büyük zararlar ortaya çıkar ve genetik mutasyon gerçekleşir.

►Dolaylı etki; Su moleküllerinin iyonizasyonu ile ortaya çıkan serbest köklerin kimyasal yapıya verdiği zarardır.

İnsan sağlığı üzerindeki etkilere gelecek olursak eğer, ilk sırada iyonlaştırıcı radyasyonun tıbbi etkileri gelir. Bilindiği gibi radyasyonun günümüzdeki izolasyonu olanaksızdır. İnsan sağlığına zararlarını safhalara ayıracak olursak eğer;

►Hücresel Düzeyde Etki: DNA zincirindeki kırılmalar baz hasarı, tek ve çift zincir kırılmalarına yol açar.

Sık bölünen hücrelerde (over ve testisin germinal hücreleri, hematopoetik sistem hücreleri ) radyasyona olan duyarlılık fazla iken karaciğer, böbrek, kas ve sinir hücrelerinin duyarlılığı daha azdır.

►Doku ve Sistem Düzeyinde Etki: İkiye ayıracak olursak eğer;

►Somatik etkiler: Vücut alanının maruziyeti ile oluşur. Doz miktarı arttıça oluşabilecek hasar miktarı da artar. Radyasyon hastalığı, eritem, pulmoner, pnömoni, katarakt, akciğer fibrozisi, keratozis gibi etkiler ortaya çıkar. Bir de tek bir hücreye olan etkisi vardır. Hasar oranının etki dozu ile etkisi yoktur. Lösemiler, kanserler ve genetik mutasyonlar gibi sonuçlar doğurur.

►Genetik etkiler: Üreme hücrelerinde oluşan hasarlanması ile bu etki ortaya çıkar. Bu evreden sonra önemli olan bu hasar görmüş hücrenin döllenmesidir. Böylece bu etki gelecekteki bireylerde de ortaya çıkar. Bu tip etkilere sitotaksik etkiler denir.